Toshkent davlat sharqshunoslik instituti “Tarix va falsafa” fakulteti
“Markaziy Osiyo xalqlari tarixi va manbashunosligi” kafedrasining fors-
ingliz guruhi 2-kurs magistranti Poyonov Abdusamad Bahodir o‘g‘lining
“Shahboniyxon: siyosiy qiyofasini yaratish tajribasi” mavzusidagi magistrlik
dissertatsiyasiga
TAQRIZ
Poyonov Abdusamadning “Shahboniyxon: siyosiy qiyofasini yaratish
tajribasi” mavzusidagi magistrlik dissertatsiyasiga O‘zbekistonda dolzarb va hali
to‘liq o‘rganilmagan mavzularidan biri hisoblanadi. Yurtimizda, siyosiy portret
yaratish tajribasi hali yosh soha hisoblanadi. Hozirgi kunda bu mavzu doirasida
ko‘plab ilmiy risola va adabiyotlar bo‘lib, magistrant bu mavzu doirasida tarixiy
shaxsning o‘zbek davlatchiligi tarixidagi o‘rni turli manba va izlanishlar orqali
yoritib bergan. Shuningdek siyosiy portret yaratish tajribasi shakllanishi va uning
tarixshunosligiga doir ishlar tadqiq etilgan.
Mazkur magistrlik dissertatsiyasi kirish, uch bob, olti paragraf, xulosa va
foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat.
Magistrlik
dissertatsiyasining
birinchi
bobi
“HOZIRGI
DAVR
TARIXSHUNOSLIGIDA
SHAYBONIYXON
SHAXSIGA
DOIR
TADQIQOTLAR” deb atalib, uning shaxsini, xorijda, yurtimizda sovet va
mustaqillik davrlarida o‘rganilishi tarixshunosligini ochib berishga harakat qilgan.
Xorijda Shayboniyxon shaxsi chuqur o‘rganilayotgani, uning hozirgi davr yurtimiz
tarixshunosligida ham ko‘plab tadqiqotlar olib borilayotgani natijasida ushbu
shaxsga bo‘lgan obektiv munosabat shakllanayotganligi yoritilgan.
Ushbu
magistrlik
dissertatsiyasining
ikkinchi
bobi
“SHAYBONIYXONNING
SIYOSIY
FAOLIYATI
VA
HOKIMIYAT
TEPASIGA KELISHINING TARIXIY MANBALARDA YORITILISHI” deb
nomlanib, unda Amir Temur asos solgan buyuk saltanat parchalanib, uning
vorislari o‘rtasida taxt uchun kurash natijasida Movrounnahr tarixida chuqur
inqiroz holati paydo bo‘ladi. Shunday sharoitda Muhammad Shayboniyxon
Movrounnahrni egallab, markazlashgan davlat tuzishga intiladi. Hamda o‘zi ham
turkiy tilda g‘azallar bitib, ilm-fanga homiylik qilganligi va ushbu bobda uning
g‘azallaridan misollar keltirilgan.
Uchinchi bob, “TARIXIY MANBALARDA SHAYBONIYXONNING
SIYOSIY QIYOFASIGA DOIR CHIZGILAR” deb nomlanib, ushbu bobda o‘rta
asrlarda yozilgan “Shayboniynoma”lar va “Boburnoma”da Shayboniyxon shaxsiga
berilgan baholar aks ettirilib, ulardagi voqeilikklarga Shayboniyxoning qanday
harakat qilganligi doir turli misollar keltirilgan. Shayboniyxonning shaxsini ochib
berishga harakat qilingan. Shayboniyxon shaxsiga har bir manbada turlicha
yondoshuv bo‘lganligini. Ya’ni saroy tarixshchilari uni ko‘klarga ko‘targan bo‘lsa,
unga qarshi bo‘lgan taraf esa salbiy munosabatda bo‘lganligini bilishimiz mumkin.
Magistrant ularni tahlil qilish orqali Shayboniyxonning siyosiy qiyofasini
yaratishga doir umumiy xulosa berishga intilgan.
Magistrant ushbu mavzu yuzasidan ko‘plab adabiyotlarni o‘qish orqali
ushbu shaxs haqida umumiy ma’lumot beradi. Uning shaxsiyati haqida ham faktik
ma’lumotlar asosida ochib berishga intilgan.
Magistrlik dissertatsiyasi doirasida o‘z oldiga qo‘ygan maqsadga ilmiy
asoslangan tarzda yondoshgan va reja asosida mavzuni yoritib bergan. Magistrlik
dessertatsiyasida ma’lum bir kamchiliklar ham ko‘zga tashlanadi:
- Avvalo, mavzu Magistrlik dissertatsiyasi uchun nisbatan yangicha
yondoshuvdagi mavzu tanlangan, tadqiqotchi mavzu yuzasidan asosan
mustaqillik yillarida yozilgan asarlar va davr manbalari bilan cheklanib
qolgan. Xorijiy manbalar kamroq yoritilgan.
- Magistrlik dissertatsiyasi imloviy va uslubiy xatolar kam bo‘lsada uchraydi;
- Magistrlik dissertatsiyasi ishida havolani rasmiylashtirishda xatolar mavjud,
biroq bu kamchiliklarni ishning yakuniy xulosasiga katta ta’sir o‘tkazmaydi;
- Magistrlik dissertatsiyasi ishida ko‘pgina adabiyotlardan foydalanilgan,
ammo ularning ayrimlari foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatida bu o‘z aksini
topmagan.
Qolaversa ushbu kamchiliklar Magistrlik dissertatsiyasining ilmiy qiymatini
pasaytirmaydi. Umuman olganda, ushbu Magistrlik dissertatsiyasi adabiyotlardan
unumli foydalanilgan holda yozilgan bo‘lib, ishni yakunlangan deb hisoblab,
himoyaga tavsiya etish mumkin.
O‘z FA Abu Rayhon Beruniy nomidagi
Sharqshunslik institute ilmiuy xodimi t.f.n. Aminov H.
