Toshkent davlat sharqshunoslik instituti ―Sharq tillarini o‗qitish metodikasi va pedagogika‖ kafedrasi

2. An‘anaviy o‗qitishning zamonaviy texnologiyalarga asoslangan  
o‗qitishdan o‗ziga xos farqlari 
Pedagogik  texnologiyaning  moxiyati  –  o‗qitish  jarayonini  butunligicha  va  tugallangan 
xolda oldindan loyixalashtirishdan iborat: 

  aniq  tizimlashtirilgan  texnologik  jarayonda,  pedagogik  va  dars-ish  xarakatlari, 
operatsiyalari  va  kommunikatsiya  (aloqa  yo‗li)larining  zanjiri,  kutilayotgan  aniq  natijalar 
shakliga ega, qo‗yilgan maqsadlarga qat‘iy mos ravishda tuziladi;  

  texnologik  operatsiyalarni  bosqichma-bosqich  loyixalashtirish  va  ketma-ket  amalga 
oshirish,  bir  tomondan,  xar  qanday  ta‘lim  oluvchi  tomonidan  qayta  tiklanishi  kerak,  boshqa 
tomondan  esa,  rejalashtirilayotgan  natijalarni  barcha  ta‘lim  oluvchilar  tomonidan  erishishini 
kafolatlashi zarur; 

 texnologik  jarayon,  ta‘lim beruvchi  va  ta‘lim  oluvchi  bir-biri bilan  bog‗liq  faoliyatini, 
differensiyalashganlik  (differensial-o‗zgaruvchan  miqdorning  cheksiz  kichik  orttirmasi) 
tamoyillarini va ularning individualligini xisobga olgan xolda shartnoma asosida, inson va texnik 
imkoniyatlarni  optimal  amalga  oshirishni,  dialogdan  va  muloqatdan  foydalanishni  oldindan 
nazarda tutadi; 

 pedagogik texnologiyaning organik  qismi  -  bir  xil  moxiyatli  aniq  mezonlarni,  faoliyat 
natijalarini  baxolash  ko‗rsatkichlarini  xamda  o‗lchash  instrumentariylarini  o‗z  ichiga  olgan 
tashxis jarayonidir; 

    korreksiya  (korreksiya-tuzatish,  yaxshilash)  jarayoni  ta‘lim  oluvchining  xatolariga 
emas,  balki  ushbu  ta‘lim  oluvchiga  nisbatan  o‗qitish  jarayonini  tashkil  qilish  usulini 
o‗zgartirishga yo‗naltirilgan.  
An‘anaviy  o‗qitishning  zamonaviy  texnologiyalarga  asoslangan  o‗qitishdan  o‗ziga  xos 
farqlarini quyida ko‗rib chiqamiz. An‘anaviy ta‘lim - majburlovchi, ta‘lim oluvchiga yondashish 
bo‗yicha  nasixatgo‗ylik  aksariyat  usul  bo‗yicha  reproduktivli  (reproduktiv-esda  qolgan  narsani 
tasvirlash  vatiklashga  oid),  o‗qitishni  qattiqqo‗llik  bilan  tashkil  qiluvchi  avtoritar,  ta‘lim 
oluvchilarning  mustaqilligini  va  tashabbuskorligini  bostiruvchi  pedagogikaga  asoslanadi. 
O‗qitish, qandaydir o‗rtacha xolga keltirilgan o‗quvchiga, uni bilimlarni o‗zlashtirishiga va qayta 
tiklashiga yo‗naltirilgan.  O‗qish - eslab qolish funksiyasi, o‗qitish esa - yetakchi faoliyat. Ta‘lim 
paradigmasi:  ta‘lim  beruvchi-darslik-ta‘lim  oluvchi  shaxsni  xabardorligini  uning  madaniyati 
ustidan yuqoriligini ko‗rsatadi.  

---

Zamonaviy  texnologiyaldarga  asoslangan  o‗qitish  esa  shaxsga  yo‗naltirilgan  ta‘limga 
asoslangan.  Ta‘lim  oluvchi  shaxsining  butunligi  -  ta‘lim  jarayonining  markaziy  figurasi. 
Munosabatlarniinsonparvarligi va demokratlashuvi, o‗qishga majburlashdan voz kechish.  
O‗qitishga  differensiyalashgan  yondashuv:  ta‘lim  oluvchini  umuman  intellektual 
rivojlanish darajasini va uni, ushbu predmetni, mavzuni o‗zlashtirishini, uning qobiliyatlarini va 
sifatlarini xisobga olish.  
O‗qish faoliyati - bilimlarni mustaqil egallash va ta‘lim oluvchi tomonidan o‗zlashtirilgan 
bilimlarni  qo‗llash:  xarakteri  bo‗yicha  muammoli-izlanuvchan,  ijodiy.  Ta‘limning  yangi 
paradigmasi:  ta‘lim  oluvchi-darslik-ta‘lim  beruvchi.  Ta‘lim  va  tarbiyaning  bir  butunligi,  shaxs 
madaniyatini rivojlantirishga yo‗naltirish.