Toshkent davlat sharqshunoslik instituti sharq filologiyasi fakulteti

XULOSA…………………………………………………………………………40

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati……………………………………………….

KIRISH
Mavzuning dolzarbligi. Ayni damda, jamiyat globallashib borayotgan bir davrda Abdulla Avloniy ta’kidlaganidek “Tarbiya yo hayot, yo mamot masalasi”ligicha qolmoqda. Zero, Prezidentimiz ta’kidlaganlaridek: ”Agar mendan sizni nima ko‘proq havotirga soladi? - deb so‘rasangiz, farzandlarimizning ta’lim va tarbiyasi deb javob beraman”¹. Hozirgi kunda jamiyatimizda adabiyotning o‘rni nihoyatda katta. Adabiyot muallim yoki ota-ona kabi bevosita tarbiya bilan shug‘illanmaydi, ammo u tuyg‘uni, didni, ezgulik va yovuzlik o‘rtasidagi tasavvur chegarasini, ko‘ngil va qalbni tarbiyalaydi. Shuning uchun adabiyot tarbiya vositasidir. Adabiyot bilan to‘yingan qalb, ong-poydevori mustahkam binoga o‘xshaydi. U zalolatga boshlovchi ko‘plb zilzilalarga dosh bera oladi. Adabiyot va san’at tarbiyalamagan qalb “eng past silkinishga” dosh berolmay to‘kilib ketadi. Bu- asrlar osha isbotlangan haqiqat.

Adabiyot chegara bilmaydi. U xoh o‘zbek adabiyoti bo‘lsin, xoh jahon adabiyoti bo‘lsin inson uchun xizmat qiladi va hayotni aks ettiradi. Zamonlar o‘zgarsa-da, millatning tanazzuli ham, iqboli ham avvalo, adabiyotda o‘z aksini topadi. Shunday ekan, adabiyotni o‘rganish jarayonida o‘sha millat ruhiyati, uning tadrijiy taraqqiyoti kashf eta boriladi. Shu boisdan ham adabiyotni o‘rganishning ahamiyati beqiyos. Hozirgi zamon talabidan kelib chiqib shuni ta’kidlash joizki, faqat o‘zbek adabiyotinigina emas, boshqa xalqlar adabiyotini o‘rganish ham katta ahamiyatga ega. Milliy madaniyatlarning boyishi ham o‘zga xalqlarning ma’naviy boyishi va dunyoqarashi bilan o‘zaro bog‘liq ravishda rivojlanadi. Xususan, Sharq xalqlari adabiyotini tadqiq qilish va o‘rganish qadimdan mushtarak bo‘lgan adabiy an’ana va merosimizni yanada chuqurroq anglab yetishga, ularda aks etgan mazmun mohiyatni tushunishga yordam beradi. Xususan, Eron adabiyotini o‘rganish qadimdan mushtarak bo‘lgan eron xalqi tarixi, madaniyti, urf-odatlari va madaniyatini bilishda qo‘l keladi. Eron o‘zining adabiyot sohasida, dunyo miqyosida tutgan o‘rni bilan ajralib turadi. Eron adabiyotini o‘rganish bu sehrli diyor tilsimlarini ochuvchi bir kalitdir.

Yurtboshimiz Sh.M.Mirziyoyevning xorijiy davlatlar bilan adabiy aloqalarni mustahkamlash haqidagi o‘rinli fikr-mulohazalari biz sharqshunoslar zimmasiga ham ma’suliyatli vazifalarni yuklaydi.

Hozirgi zamon Eron adabiyotining ajralmas qismi bo‘lgan muhojirlikdagi fors adabiyotining vujudga kelishi mamlakatning o‘z madaniyatini va adabiyotini butun dunyoga tarata olish imkonini berdi. Mamlakatni o‘z ixtiyori bilan tark etgan yoki tark etishga majbur bo‘lgan eronlik yozuvchilarining beqiyos qirralari boshqa davlatlarda kashf etildi va ravnaq topdi. Senzuradan xoli bo‘lgan Yevropa davlatlari, Amerika Qo‘shma Shtatlari va Osiyo davlatlarida forsiyzabon adabiyot rivojlandi. Yuzlab ijodkorlar o‘z tilida, ba’zilari esa istiqomat qilayotgan mamlakat tilida o‘z betakror asarlarini yaratdilar va yaratib kelmoqdalar. Hozirgi zamon Eron adabiyoti, xoh she’riyat bo‘lsin, xoh nasr va xoh darama asarlari dunyoning ko‘plab burchaklariga kirib bordi.

Zamonaviy fors adabiyotining ajralmas qismi hisoblangan muhojirlikdagi fors hikoyanavisligi borasida ham qilinishi kerak bo‘lgan ilmiy ishlar talaygina. Nafaqat tarixda, balki hozirgi kunda ham muhojirlikni boshidan kechirayotgan fors adabiyotini o‘rganish davrlar mobaynida o‘zgarishlarga uchrashi, boyishi, taraqqiyoti davom etishi mumkin. Har bir davrda o‘zgarishga, yangilanish va boyishga yuz tutayotgan muhojirlikdagi fors hikoyanavisligiga turli yangidan-yandi uslublar, yo‘nalishlar kirib kelmoqda. Muhojirlikdagi ijodkorlarning asarlarini o‘rganish o‘ziga yarasha qiyinchiliklarni tug‘diradi. Chunki muhojirlikdagi eronlik adiblar dunyoning turli chekkalariga borib o‘rnashganlar va har bir mintaqa adabiyotining o‘ziga xos xususiyatlarini o‘z asarlarida mujassam etganligini hisobga olish muhim. Muayyan mamlakatdagi alohida ijodi bir-biridan farqlanishi tabiiy hol. Bu masala, ya’ni alohida mamlakatlardagi alohida adiblarning ijodiy faoliyatini o‘rganish yangi tadqiqotlar va izlanishlarga mavzu bo‘ladi. Ana shu jihatdan ham, muhojirlikdagi fors hikoyanavisligini o‘rganish va tahlil qilish bitiruv malakaviy ishining dolzarbligini oshiradi.