Toshkent davlat sharqshunoslik instituti jahon siyosati vatarix fakulteti jahon siyosati kafedrasi

 

 

 

---

62 

 

XULOSA 

Afg’on muamosini bartaraf etishda juda ko’p harbiy kuchlar, mablag’lar jalb 

qilinmoqda. Ammo ko’p hollarda bu kabi kuchlar o’z samarasini unchalik darajada 

ko’rsata olmayapti. Mavzu o’rgangan holda shunday xulosalarga kelindi: 

Birinchidan,  mamlakatdagi notinchliklarni  harbiy  yo’l  bilan hal qilish  ancha 

mushkul  vazifa  ekanligi  yaqqol  ko’zga  tashlanadi.  Demak,  bu  vazifani,  ya’ni 

mamlakatda  tinchlik  va  barqororlikni  iqtisodiy  islohotlar  yo’li  bilan  o’zgartirish 

bugungi kunning aniq vazifasidir; 

Ikkinchidan, bu mamlakat ko’p yillardan beri fuqarolar urushi girdobida qolib 

ketdi  va  bu  holat  xalq  ma’naviyatiga  o’zining  katta  ta’sirini  ko’rsatmasdan 

qolmadi. Va aynan shuning uchun asosiy vazifalardan biri bu – xalqning tinchlikka 

bo’lgan ishonchini qayta uyg’otish va urushsiz taraqqiyot yo’liga olib kirish lozim; 

Uchinchidan,  qariyb  12  yildirki  xaqaro  kaolitsion  kuchlar  mazkur 

mamlakatda  o’z  missiyalarini  bajarib  kelmoqda.  Ularning  chiqib  ketish  xabari 

mamlakatdagi  vaziyatni  yanada  qiyinlashtirmoqda  deb  ayta  olamiz.  Chunki,  ular 

oxirgi vaqtlarda, 2014-yil  oxiriga  qadar  o’z  vazifalarini  bajarishga  yana  bir qadar 

harakat  qilishmoqda.  Afsuski  bu  holat  gohida  tinch  aholining  qiynalishiga, 

ko’pgina qurbonliklar berishiga olib kelmoqdaki, bundan tinch aholining norozilik 

kayfiyati  kuchayishi  tabiiy  hol.  Bundan  tashqari,  xalqaro  tinchlikparvar 

kuchlarning o’zida ham talofatlar yetmoqda. Buning oldini olish uchun kaolitsion 

kuchlar  o’zlarining  bu  kabi  harbiy  harakatlarini  to’xtatishlari  lozim  va  imkoni 

boricha boshqa tinch yo’llardan foydalanishlari kerak bo’ladi.  

To’rtinchidan,  Pokiston  tomonidan  Tolibonlar  harakatining  qo‘llab  – 

quvvatlanishi  kabi  omillar  ushbu  muammolarning  yanada  kuchayishiga  olib 

kelmoqda.  Mazkur  mamlakat  Afg’oniston  chegarasi  yaqinidagi  Tolibon 

lagerlarining  mavjudligiga  “barmoq  orasidan”  qaramoqda.  Ba’zi  asoslarga 

tayanadigan  bo’lsak,  bu  mamlakat  mazkur  harakatdan  o’zining  bir  qator 

manfaatlarini  bajarishda  foydanmoqda.  Albatta  bu  harakatlar  mintaqa  xavfsizligi 

uchun katta ziyon ko’rsatmoqda. Shu sababli ham xalqaro kaolitsion kuchlarning 

ba’zi  xatolari  ko’zga  yaqqol  tashlanadi.  Aslida  bu  kuchlar  afg’onistonda,  ya’ni 

---

63 

 

terroristik kuchlar o’z harakatlari uchun “poligon” qilib olgan hududda kurash olib 

borishlari  emas,  shu  tinchlik  uchun  xavfli  kuchlar  joylashgan  nuqtalarni  yo’q 

qilishlari  lozim  edi.  Ammo  AQSH  boshchiligidagi  mazkur  kaolitsiya  Pokiston 

bilan  a’loqalarini  yomonlashtirmaslik  maqsadida  va  yana  boshqa  qator  masalalar 

bo’yicha bu ishlarni to’la amalga oshirmayaptilar. 

Oltinchidan,  mamlakatdagi  etnik  ayirmachiliklarga  barham  berishga  bor 

imkon  bilan  harakat  qilinishi  zarur.  Bu  borada  ko’pgina  loqaydliklarga  yo’l 

qo’yilmoqda. 

Bundan  tashqari,  Afg’onistonning  iqtisodiy  rivoji  uchun  mamlakatdagi 

korrupsiyaga  barham  berilishi  zarur.  Chunki  hozirda  mazkur  mamlakatda 

korrupsiya  shu  qadar  rivojlanganki,  xorijiy  davlatlar  berayotgan  moliyaviy 

ko’maklar  hukumat  korrupsiyasi  sababli  va  etnik  taqsimlanishdagi  kamchiliklar 

tufayli behuda ketmoqda. 

O’zbekiston  Afg’onistonga  bevosita  qo’shni  davlat  bo’lganligi  sababli, 

mazkur  davlatdagi  tinch  va  barqaror  rivojlanishdan  birinchi  o’rindagi  manfaatdor 

davlatdir.  Shunday  qilib  O’zbekistonning  siyosiy,  iqtisodiy,  mafkuraviy, 

information,  ekologik,  harbiy  va  davlatimizning  va  jamiyatimizning  hayotiy 

boshqa jihatlarni qamrab olgan milliy xavfsizlik bo’yicha manfaatlari xavfsizlikka 

tahdid, jumladan xalqaro terrorizmga tahdidiga tizimli munosabat ishlab chiqishni 

talab etmoqda. 

Xalqaro kaolitsiya kuchlari bu mamlakatni tark etgandan so’ng uning kelajagi 

qanday  bo’lishi  to’g’risida  aniq  fikrlar  yo’q.  Garchi  tomonlar  kelishuvga  tomon 

yuz burgan bo’lsalarda, ertaga yana oldingi voqealar takrorlanmasligiga hech kim 

kafolat  bera  olmaydi.  Shu  sababli  ham  mamlakatimiz  bu  kabi  hollarga  tayyor 

turishi zarur.