Toshkent davlat sharqshunoslik instituti jahon siyosati va tarix fakulteti jahon siyosati kafedrasi

53

 

 

 

XULOSA 

 

Jahondagi  turli  mintaqalar  qatori  Yevropada  ham  Islom  dinining  kengayib 

jamiyat hayotiga kirib borishi va rivojlanishining o’ziga xos xususiyatlari mavjud. 

Mintaqa  zamonaviy  davrda  jahon  siyosatida  o’zining  geostrategik  holati  ko’ra 

bevosita  ichki  va  tashqi  manfaatdor  kuchlar  joylashgan  hudud  sanaladi.  Shu  bois 

Yevropadagi  davlatlarning  siyosiy  holati,  aholining  ijtimoiy-iqtisodiy  holati, 

ularning  ma’naviy  qadiryatlari  va  diniy  ongini  shakllanishini  o’rganish 

mintaqadagi  mavjud,  tarixan  shakllangan  an’analar,  bugungi  kundagi  jamiyat 

hayotidagi  barcha  sohalardagi  o’zgarish  va  islohotlarni  o’rganish  bilan  bevosita 

bog’liqdir.  

Mazkur  bitiruv  malakaviy  ishda  ayna    Yevropada  islom  dinining 

kengayishi  va  jamiyat  hayotidashakllanish  muammolari  tahlil  etilib,  quyidagi 

xulosalarga kelindi:  

I.Din o’z tabiatiga  ko’ra o’ta  murakkab  ijtimoiy  xodisa bo’lib,  u  g’ayritabiiy 

kuchlarning  mavjudligiga  nisbatan  ishonchning  xosilasidir.  „Din”  atamasi  arab 

tilidan tarjimada „ishonch”, „ishonmoq” degan ma’nolarni anglatadi. 

II.Islom  dinining  vujudga  kelishi  tarixiy  jihatdan  katta  ahamiyatga  ega 

ekanligi  va  hozirgi  kunda  nafaqat  ijtimoiy  balki  siyosiy  jihatdan  ham  butun 

dunyoga ta’sir qila olishi imkonyati mavjudligi. 

III.Islom dinining vujudga kelishi va rivojlanishini umumiy asosda o’rganish 

murakkab  ijtimoiy-ilmiy  hodisa  sanaladi  hamda  islom  dinining  rivojlanishini  va 

hozirgi  kundagi  faoliyatini  tadqiq  etishnda  quyidagi  jihatlar  muhim  ahamiyatga 

ega: 

Birinchidan, 

mintaqa 

davlatlarining 

siyosiy 

ma’danyati 

va 

diniy 

e’tiqodideyarli bir xil hisoblanadi; 

Ikkinchidan,  Yevropadagi  davlatlariningdiniy  qarashlarini  o’zgarishi  va 

ma’naviy  tushkunlik  va  qashshoqlikning  saqlanib  qolinishi,  diniy  omilning 

davlatlar ichki siyosatidagita’sirining mavjudligi; 

---

54

 

 

Uchinchidan,  Yevropaning  iqtisodiy  jihatdan  rivojlangani  va  boy  an’ana  va 

yuksak ma’daniyati  mavjudligi mintaqa davlatlarining ma’naviy hayotiga nisbatan 

islom  dininingta’siri  ortib  borishi  mamlakatlar  ichki  siyosatida  o’zgarishlar  sodir 

bo’lmoqda. 

IV.  Yevropa  mintaqasida  jumladan  Fransiya,  Germanya,  Buyuk  Britanya, 

Polsha  va  MDH  mamlakatlarida  islom  dinining  kirib  kelishi  va  tarixiy  ahamiyati 

va  jamiyat  hayotidagi  olib  kelayotgan  o’zgarishlari,  hamda  bir  qator  umumiy 

jihatlarni kuzatish mumkin: 

Birinchidan,Yevropa  davlatlarining  barchasida  islom  dini  shiddat  bilan  kirib 

bormoqda. 

Ikkinchidan,  islom  dini  nafaqat  jamiyat  hayotiga,  balki  Yevropa 

madaniyatiga, ayniqsa davlatlar siyosatiga ham katta ta’sir o’tkasmoqda 

V.Yevropada xristianlik dinining mavqeyi pasayib bormoqda. Bu esa jamiyat 

hayotida,  turmush  tarsi  va  eng  asosiysi  davlatlar  siyosatiga  katta  ta’sir  o’tkazishi 

mumkin. 

Umuman  olganda,  bugungi  kunda  Yevropa  davlatlaridaislom  dinining 

kengayishi  davom  etarkan,  bu  ikki  dinning  o’rtasida  to’qnashuvga  olib  kelishi 

mumkin. 

---