XULOSA
Biz ushbu bitiruv malakaviy ishni tahlil qilib o’rganishda 1 bob, ya’ni “Xitoy tilida frazeologizmlar turi” mavzusi yuzasidan quyidagi xulosalarga keldik:
1. “Frazeologizm” va “frazeologik birlik” tushunchasini belgilash uchun zamonaviy xitoy tilshunoslari 熟语 shuyu atamasini qo‘llaydilar.
2. Xitoy ilm-fanida xitoy tili frazeologik fondi hajmini anglab yetish va FB guruhlaridagi taksonomik bo‘limlarning asoslarini tushunish bir xil vaziyatda emasligi namoyon bo‘ldi. Tilning frazeologik tarkibini tushunib yetishning keng va tor ma’nosini ko‘rsatadigan guruhlar mavjud. Xitoyshunos olimlar birinchi guruhga成语chengyu, 惯用语guanyongyu, 歇后语 xiehouyu, 谚语 yanyu (maqollar) 格言geyan (aforizmlar)ni, ikkinchisiga - 成语chengyu, 歇后语 xiehouyu, 惯用语guanyongyularni kiritishgan.
3. Xitoy tilshunosligining odatiy yondashuv doirasiga muvofiq, frazeologik fond o‘ziga eng ko‘pi bilan to‘rtta –成语chengyu, 谚语 yanyu, 歇后语 xiehouyu va 惯用语guanyongyu guruhlarini o‘z ichiga oladi.
4. 成语chengyular to‘rt so‘zdan tashkil topadi, 成语chengyu ning bo‘g‘in-morfemlarining har biri odatda, mustaqil so‘z hisoblanadi. 成语chengyu o‘z vazifasiga ko‘ra, biror bir gap bo‘lagiga to‘g‘ri keladi. 成语chengyuning tarkibiy komponentlari muntazam ravishda bir-birlari bilan joy almasha olmaydi. 成语 chengyular adabiy, kitob tili hisoblanib, ular kelib chiqishiga ko‘ra ma’lum bir manbaga asoslangan bo‘ladi.
5. 惯用语guanyongyu lar turg‘un so‘z birikmalari turlarini bildiradi. O‘z tarkibiga ko‘ra bu so‘z birikmalari ma’nosi bir butunlikni tashkil etadi. 惯用语guanyongyu guruhiga faqat qat’iy ravishda uch bo‘g‘in-morfemlardan tashkil topgan oddiy nutq uslubidagi idiomatik birliklarni kiritish taklif qilingan.
6. 歇后语 xiehouyu bo‘laklari topishmoq (piching, kinoya, qochiriq yoki qiyos, o‘xshatish) va javob (birinchi qochiriqni ochuvchi) orqali bir-biri bilan munosabatga kiradi. Boshqacha qilib aytadigan bo‘lsak, mazkur FB guruhining birinchi qismi odatda metafora (istiora, kinoya) bo‘lib, ikkinchi qismda “ochib beriladi”. 歇后语 xiehouyu larning asosiy ishlatilish doirasi kundalik – maishiy xarakterdagi so‘zlashuv nutqi hisoblanadi. 歇后语 xiehouyu lar tuzishning asosiy manbasi – jonli, so‘zlashuv nutqdir.
7. Ko‘p uchraydigan “an’anaviy” yondashuvdagi farqlash qiyin bo‘lgan FB guruhning 成语chengyu va惯用语guanyongyu muammosi va hatto, bu ikki guruhni bunday atalishi ham hayronlikni keltirib chiqaradi. Masalan, 成语chengyu atamasi aynan “tayyor iboralar” yoki “tayyor tuzilgan shakl” ma’nosini bersa, unga qarama-qarshi “an’anaviy” tavsiflash doirasida qo‘yilgan惯用语guanyongyu “odatiy iboralar” ma’nosini beradi. Rasmiy mantiq nuqtai nazaridan mazkur atamalar nafaqat bir-biriga qarama-qarshi qo‘yilgan, aksincha, o‘z nomlari bilan umuman idiomalarning belgi xislatlarini takrorlaydi. Nafaqat idiomalar, balki har qanday FB umuman o‘z mohiyatiga ko‘ra doimo odatiy ibora hisoblanadi. Ibora odatiy bo‘lib, takror ishlatilib turilar ekan, unda u doimiy, ya’ni tayyor shakl, til biluvchilar uchun ma’lum bo‘lgan ibora hisoblanadi.
2 bob, ya’ni “Ekspressiv frazeologizmlarning xususiyatlari” mavzusi yuzasidan esa quyidagi xulosalarga keldik:
8. Xitoy tili frezologiyasiga tarkibiy-semantik tahlilni qo‘llashni ko‘rsatib berish va asoslash xitoyshunoslikda yetarli darajada jiddiy muammo hisoblanadi.
9. Tadqiq etilayotgan tilning butun frazeologik ko‘lami hajmini tavsiflash bo‘yicha u yoki bu asoslarga ko‘ra guruhlarga taqsimlashga urinishda, biz albatta, FBlarda doimo mavjud bo‘lgan, barcha mezonlarda harakat qilishga qodir bo‘lgan, tavsiflash asoslari qanday bo‘lishidan qat’iy nazar juda ko‘p ko‘chma hodisalarga duch kelamiz.
10. Xitoy FBlari fondini tartibga solishga harakat qilar ekanmiz, shunga iqrormizki, tavsiflash uchun qilingan har qanday urinish, birinchi qarashda, qanchalik muvaffaqiyatli qilingan bo‘lmasin, doimo nuqsonlari kelib chiqadi va bu esa, umuman tadqiq etilayotgan ob’ektni juda katta xilma-xilligi bilan bog‘liq.
11. Taklif qilinayotgan tavsiflashning asosiy mezonlari sifatida xitoy FB-idiomalarning doimiy tarkibiy modelini ajratish uchun sintaktik tahlilning quyidagi mezonlari qabul qilindi: a) idiomalarning tarkibiy komponentining chasterik mansubligi bilan ularning o‘zaro ichki sintaktik munosabati parallel hisobga olinadi; mazkur mezon ko‘rilayotgan barcha idiomalar tahlili uchun qo‘llaniladi; b) sub’ektiv-ob’ektiv munosabatni o‘z tarkibida fe’l komponenti mavjud bo‘lgan idiomaga munosabati hisobga olinadi. Ma’lumki, barcha tillarda fe’l idiomalar doimo u yoki bu darajada son jihatidan yuqoridir, shuning uchun, mazkur qo‘shimcha mezon tarkibida fe’l bo‘lgan so‘z birikmali xitoy idiomalarini va tranzitsional turdagi jumlalarni sintaktik tahlil qilish uchun favqulodda muhim hisoblanadi, chunki “fe’lli jumlalar asosida, ma’lum bir ma’noda grammatik tarzda ko‘rib chiqish mumkin bo‘lgan sub’ektiv-ob’ektiv munosabatlar yotadi”, yoki boshqacha qilib aytganda, “shaxsga qaratilgan harakat fe’lning muhim belgisi – fe’lning asosiy sintaktik xususiyati hisoblanadi”.
12. Taklif qilinayotgan xitoy FB-idiomalarining tarkibiy-genetik tavsifiga o‘tishdan avval, u FB-idiomalar tarkibida ko‘p uchraydigan holni ko‘rib chiqildi, ya’ni qanday aniq holatlarda va qanday asoslarga ko‘ra, u holning ma’lum bir turini frazeologizmlar tarkibidan u yoki bu komponentlarni qiyoslanishini ko‘rsatildi, hamda hol turlarining idioma yasash jihatidan ko‘p uchraydiganlari aniqlandi. Hollarning turlariga (tipologiyasiga) bunday e’tibor yana shu bilan izohlanadiki, xitoyshunoslikda hanuzgacha “hol” tushunchasi hajm jihatidan yagona fikrlilik bilan ishlab chiqilmagan hamda tadqiqotchilar o‘rtasida mazkur gap bo‘lagini aniqlash mezonlari bo‘yicha birdamlik yo‘q. FBlarning differensial ichki sintaktik tahlili maqsadida ba’zi hol turlari semantik aniqlangan.
13. “Ekspressiv frazeologizmlarning leksik-semantik tahlili” bo’limida jami 29 ta frazeologik birlik tahlilga tortildi va ular 3 semantik guruh asosida tahlil qilindi. Bu 3 semantik guruh quyidagilar: “Jahl chiqish”, “Hursand bo’lish”, “Azob chekish”. Tahlil davomida “Hursand bo’lish” va “Azob chekish” semantik guruhlariga misollar ko’proq uchradi. “Jahl chiqish” guruhiga esa nisbatan kamroq. Chunki xitoy xalqida ham biz o’zbeklar kabi sharqona madaniyat, andisha mavjud. Balki ularda ham birovni orqasidan gapirish, jahlini suhbatdoshini dilini hira qiladigan darajada namoyon etish hissi bo’lmasa kerak. Axir xalqimiz “Jahl chiqsa, aql ketadi” deb bejiz aytishmagan-ku. Shuning uchun ham FB lar dunyoqarashimizni, dunyoni anglashimizni, milliy qadriyatlarimizni, insonlar o’ratasidagi ijtimoiy munosabatlarni ifodalab keladi.
14. Tahlil davomida keltirilgan iboralarning har bir komponentining leksik ma’nolari, ularning gapdagi vazifasi ko’rib chiqib tahlil qilindi. Ba’zi bir iboralarni tahlil qilish vaqtida ular tarkibidagi komponentlarining leksik ma’nolari ibora ma’nosiga umuman to’g’ri kelmaslik holatlarini ham uchratdik.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YHATI
Xitoy tilidagi adabiyotlar
-
符淮青 «现代汉语词汇», 北京: 北京大学, 2004 年. P.-254. Fu Huai-qing. Hozirgi xitoy tili leksikasi. – Pekin: Pekin universiteti, 2004. B.-254.
-
胡裕树 «现代汉语», 商务印书馆香港馆, 1979年. P.-373. Hu Yu-shu. Hozirgi xitoy tili. – Shangwu yinshuguan xianggang guan, 1979. B.-373.
-
李雅梅, Ochilov O «乌汉-汉乌熟语词条对照辑录» , 北京:人民出版社 2011年. P.-256. Li Yamei, Ochilov O. O’zbekcha-xitoycha, xitoycha-o’zbekcha maqollar, ibora va matallar lug’ati. Pekin: Xalq nashriyoti, 2011. B.-256.
-
马国凡 «汉语的成语», 呼和浩特: 内蒙古人民出版社, 1958年. P. -28. Ma Guo fan. Xitoy idiomalari, - Huhehaote: Neiminggu xalq nashriyoti, 1958. B. -28.
-
马国凡、高歌东 «惯用语», 呼和浩特:内蒙古人民出版社, 1982年. P. -234. Ma Guo fan, Gao Ge dong. Guanyongyu. -Huhehaote: Neiminggu xalq nashriyoti, 1982. B. -234.
-
马国凡 «谚语, 歇后语, 惯用语», 呼和浩特: 内蒙古人民出版社, 1954年. P.-299. Ma Guo-fan. Yanyu, xiehouyu, guanyongyu. -Huhehaote: Neiminggu xalq nashriyoti, 1954. B.-299.
-
司马迁 «史记», 北京: 古籍出版社, 1980. 年. P. -142. Si Ma qian. Tarixiy bitiklar. - Pekin: Tarixiy asarlar nashriyoti, 1980. B.-142.
-
孙维张 «汉语熟语学», 长春: 吉林教育出版社, 1989年. P. -216. Sun Wei zhang. Xitoy tili frazeologizmi. Changchun: Jilin ta’lim nashriyoti, 1989. B. -216.
-
孙维张 «汉语惯用语学»,吉林:吉林教育出版社,1989年. P. -156. Sun Wei zhang. Xitoy tili. Jilin: Jilin ta’lim nashriyoti, 1989. B. -156.
10. 释道原 «景的传灯录», 北京: 广陵书社, 2007年. Shi Dao yuan. Jing de zhuan deng lu. –Pekin: Guangling kitoblar nashriyoti, 2007.
11. 温端政 «谚语», 北京: 商务印书馆,1985年. P. -178. Wen Duan zheng. Matal. - Pekin: Shangwu kitob nashriyoti, 1985. B. -178.
12. 王堇 «关于“惯用语”»,北京, 1982年. Wang Jin . Guanyongyu haqida. –Pekin, 1982
-
徐国庆 «现代汉语词汇系统论», 北京: 北京大学出版社, 1999年. P.-306. Xu Guo-qing. Hozirgi xitoy tili lug’at tarkibining tizimli nazariyasi. – Pekin: Pekin universiteti, 1999. B.-306.
14. 云生 «关于“惯用语”», 北京: 中国语文,1959年. P. -60. Yun Sheng. Guanyongyu haqida. – Pekin: “Xitoy tili va adabiyoti”, 1959. B. -60.
15. 袁枚 «子不语», 上海: 古籍出版社, 1986年. Yuan Mei. Zi bu yu. – Shanhay: Tarixiy asarlar nashriyoti, 1986. B.-62.
Xitoy tilidagi lug’atlar
1. «现代汉语词典», 上海: 汉语大词典出版社1997年. Hozirgi xitoy tili lug’ati. – Shanhay: Xitoy tili katta lug’atlar nashriyoti, 1997. B. -1767.
2. 王堇, 马国凡 «汉语的成语词典», - 济南, 1995年. Wang Jin, Ma Guo fan. Xitoy tili “chengyu” – iboralari tematik lug’ati. – Jinan, 1995.
3. 陈光磊 «汉语惯用语词典», 上海: 汉语大词典出版社, 1991年. Chen Guang lei. Xitoy tili guangyongyulari lug’ati. - Shanhay: Xitoy tili katta lug’atlar nashriyoti, 1991.
4. 夏征农 « 辞海» (中), 上海: 上海辞书出版社, 1999年. P. -2818. Xia Zheng nong. “Cihai” (2- tom). Shanhay: Shanhay lug’atlar nashriyoti, 1999. B.-2818.
O’zbek va rus tillaridagi adabiyotlar
1. Баранова З.И. Чэньюй как разряд фразеологизмов китайского языка: Дис. … канд. филол. наук. – М., 1992.
2. Войцехович И.В. Стилистические особенности основных разрядов фразеологических единиц современного китайского языка: Автореф. дис. … канд. филол. наук. – М., 2004. C.-26.
3. Ветров П.П. Фразеология современного китайского языка. Синтаксис и стилистика. – М.: Московская книга, 2007.
4. Го Синь-и. Телесный код в китайской фразеологии и его русское соответствие: Автореф. дис. … канд. филол. наук. – М.: МГУ, 2004.C.-26.
5. Горелов В.И. Лексикология китайского языка.- М.: Просвещение, 1984.C.- 210.
6. Кожевников И.Р. привычные выражения (гуаньюньюй) в современном китайском языке: Автореф. дис. …канд. филол. наук. – М., 2002.C.-26.
7. Рогачев А.П. Идиоматика китайского языка, отображенная в устойчивых словосочетаниях: Автореф. дис . … канд. филол. наук. – М., 1950.C.-26.
8. Эмирова А.М. Русская фразеология в коммуникативном аспекте. – Ташкент: Фан, 1988.
9. Baranov Z.I, Rogachev A.P. Turg‘un so‘z birikmalarini (chengyu) bildiruvchi xitoy tili idiomatikasi. 1950.
10. Li Yamei. Xitoy tilida iboralarning o’ziga xos xususiyatlari. “Sharqshunoslik”, № 2, 2010.
11. Nosirova S. Hozirgi zamon xitoy tili diplomatik terminlarining leksik-semantik va struktur tahlili: Fil.fan.nomz. … dis. Avtoreferati. – T.,2008. B.-26.
12. Pryadoxin M.G . Xitoy kinoya-qochiriqlari monografiyasi. 1977.
13. Rogachev A.P. FB larni tarkibiy-semantik tahlili dissertatsiyasi.
14. Xashimova S. Hozirgi xitoy tilida reduplikatsiya: Fil.fan.nomz. …dis. Avtoreferati. – T., 2009. B.-26.
Internet saytlar
-
www.baidu.com
-
www.yandex.ru
-
www.vikipediya.ru
1-ilova
1.1 FB
(Keng ma’noda)
成语 惯用语 歇后语 谚语 格言
(chengyu) (guanyongyu) (xiehouyu) (yanyu) (geyan)
1.2 FB
(Tor ma’noda)
成语 惯用语 歇后语
(chengyu) (guanyongyu) (xiehouyu)
2-ilova
His-tuyg’u bilan bog’liq FB lar
Jahl - 怒 Hursandchilik - 喜 G’am - 悲
-
气歪嘴 1. 乐翻天 1. 吃苦头
-
怒火中烧 2. 叫花子拾到金砖 – 心里乐滋滋的 2. 黯然神伤
-
发了酵的面粉 – 气鼓鼓的 3. 喜形于色 3. 通彻心扉
-
怒气沖沖 4. 手舞足蹈 4. 悲痛欲绝
-
怒气填胸 5. 喜笑顔开 5. 肝脑涂地
-
咬牙切齿 6. 兴致勃勃 6. 声泪俱下
-
勃然大怒 7. 眉飞色舞 7. 痛定思痛
-
喝西北风 8. 胸口上挂钥匙 – 开心 8. 痛哭流涕
-
怒发沖冠 9. 满心欢喜 9. 悲从中来
10. 心花怒放 10. 痛苦不堪
塔什干国立东方语言学院
汉语教研室
四年级学生 Musayeva Madina 的毕业论文的
间介
本毕业论文的题目是“汉语感情熟语的语义”。
本毕业论文序幕 ,两大章,总结,参考书籍,附录 组成的。
第一章是 “在汉语中熟语的种类”
它包括两个节:
第一节:“中国语言学家对熟语的看法”
第二节:“熟语跟别的词组的区别”
第二章是 “有关感情方面的熟语”
它也包括两个节:
第一节:“汉语熟语语义研究”
第二节:“感情熟语词汇与语义分析”
这个毕业论文的目的是研究汉语感情熟语,分析熟语的语法与词汇。
Do'stlaringiz bilan baham: |