Toshkent davlat pedagogika universiteti maktab menejmenti yo’nalishi imanova kamolaning “NEOLIBERALIZM VA IJTIMOIY BOZOR XO’jALIG“mavzusida tayyorlagan taqdimoti. Tekshirdi: Allayorov. I. Reja; - NEOLIBERALIZM KONSEPSIYASINING KELIB CHIQISHI.
- NEOLIBERALIZM XUSUSIYATI VA ASOSIY BELGILARI.
- F.XAYER VA UNING IJTIMOIY-IQTISODIY G’OYALARI
Neoliberalizm konsepsiyasining kelib chiqishi.
XX asrning 30-yillari o’rtalariga kelib keynschilikning rivojlanishi bilan iqtisodiy nazariyada va amaliyotda liberal yo’nalish
inqirozi namoyon bo’la boshladi. Uning natijasida: bir guruh
iqtisodchilar o’zlarining qarashlaridan voz kechgan holda
keynschilikka qo’shilib ketdi va bu yangi ta‘limotni ancha to’g’ri, deb
hisoblashdi; ikkinchi guruh iqtisodchilar bozor munosabatlarida
davlatning xarakteri, o’rni va roli to’g’risidagi o’z qarashlarini himoya
qildi va ularni qayta o’zgartirgan holda neoliberalizm guruhini tashkil
etishdi. Keyinchalik iqtisodiy fanda neoliberal konsepsiyasining
asosiy tamoyillari ishlab chiqildi va ularning amaliyotda amal qilishi
Ko’rsatib berildi, neoliberalizm oqimi va maktabi shakllantirildi,
shuningdek, mazkur konsepsiyaning mohiyati va mazmuni to’g’risida
bir butun tushunchalar yaratildi
Neoliberalizm, bozor munosabatlari tizimi xo’jalik yuritishning ancha samarali shakli ekanligi, u iqtisodiy rivojlanish va o’sish uchun eng qulay shartsharoitlarni yaratib berishi to’g’risidagi qoidaga asoslanadi.
Neoliberallar iqtisodiyotni erkinlashtirish, bahoning erkin shakllanish tamoyillaridan, iqtisodiyotda xususiy mulkning va nodavlat xo’jalik tuzilmalarining yetakchilik rolidan foydalanish tarafdori hisoblanadi.
Bunda ular davlatning iqtisodiyotni tartiblashdagi rolini futbolni boshqarib boradigan, lekin o’yinda ishtirok etishga haqqi bo’lmagan hakamga o’xshatadi.
Neoliberalizmning xususiyati.
- bozor mexanizmi va erkin raqobat ustunligini e‘tirof etgach,neoliberallar raqobat muhitini shakllantirish va unga amal qilishni nazorat qilish bo’yicha davlatning iqtisodiyotga aralashuvini mumkin,deb hisoblaydi;
- zamonaviy iqtisodiyotning samaradorligini ta‘minlashda iqtisodiy faoliyat ishtirokchilarining erkin amal qilishini qo’llab-quvvatlaydi;
- monopoliyani milliy xo’jalikning har tomonlama rivojlanish yo’lidagi to’siq, deb e‘lon qiladi va iqtisodiyotdagi monopol moyillik bilan kurashning zarurligini asoslab beradi;
- o’zini keynschilikka va xo’jalik hayotiga faol aralashuv tamoyiliga asoslangan totalitarizmga qarshi raqib, deb hisoblaydi
Neoliberalizmning asosiy belgilari…..
XX asrning 30-yillaridayoq erkin raqobat tizimini cheklovchi iqtisodiyotni davlat tartiblashining keynschilik g’oyalariga qarshi davlatning iqtisodiyotga aralashuvining muqobil neoliberal chora-tadbirlari turli mamlakatlarda ishlab chiqarila boshladi. Hozirgi zamon sharoitida ―neoliberall nomi bilan ataluvchi bir qancha maktablar amal qiladi. Unga Chikago (M.Fridman), London (F.Xayek), Frayburg (V.Oyken, L.Erxard) maktablarini kiritish mumkin.
F.Xayek va uning ijtimoiy-iqtisodiy g’oyalari
Fridrix fon Xayek (1899–1992-y.) neoliberalizmning otasihisoblanadi. U juda ko’p iqtisodiy va ijtimoiy-falsafiy mazmundagi asarlar muallifi, ularning ichida asosiylari: “Baholar va ishlab chiqarish” (1929), “Pul nazariyasi va iqtisodiy sikl” (1933), “Foyda, foiz va investitsiyalar” (1939), “Kapitalning sof nazariyasi” (1941),
“Qullikka yo’l ” (1944), “Erkinlik konstitutsiyasi” (1960), “Sof pullar” (1976), “Erkin kishilarning siyosiy tizimi” (1973-1979).
F.Xayek ―o’z-o’zidan bo’ladigan tartib lonsepsiyasini qattiq turibhimoya qildi. Unga ko’ra zamonaviy jamiyatni tavsiflovchi uning barch elementlari yig’iindisi hech vaqt inson tomonidan ongli ravishda tashkil etilishi mumkin emas (chunki uning bilimi, ongi cheklangan), aksincha ular o’z-o’zidan yuz beradigan tartib doirasida rivojlanib boradi. ―Biz hodisalar o’rtasidagi aloqani muayyan darajada tushunishimiz mumkin,lekin ularni boshqara olmaymiz, - deb yozadi F.Xayek. ijtimoiy tartib ongli xatti-harakat natijasi bo’lishi mumkin emas. Jamiyatda o’rnatilgan tartib o’z-o’zidan bo’ladigan xatti-harakat natijasidir
F.Xayek makroiqtisodiy tahlilga salbiy munosabatda bo’lgan.
Uningcha, mikroiqtisodiy jarayonlarni tadqiq qilish bir butun
iqtisodiyotning amal qilishini tushuntirib berish uchun zarur va yetarli hisoblanadi. Alohida xo’jalik subyektlarining xatti-harakatining muvofiqlashuvi muammosi axborot yordamida hal etilib turiladi.Axborot bozor bahosi mexanizmi orqali kelib tushadi, u xo’jalik ishtirokchilariga ustunlik beradi
E’tiboringiz uchun rahmat!😊
Do'stlaringiz bilan baham: |