Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 2021/ 8 - SON 
152 
hozirgi paytda o‗zlarida mavjudligi yoki yo‗qligini, shuningdek, kelajakda sotib olish 
imkoniyatini aniq belgilaydilar. Talabalar irodaviy va intellektual sohalarda 
o‗zlarining shaxsiy xususiyatlarini tanqidiy idrok etadilar. Bundan tashqari, ba‘zi 
talabalar kelajakda bu fazilatlarni egallash mumkinligiga shubha bildirishdi. Bu 
sohalarda o‗ziga bo‗lgan bunday norozilik bolalarni boshqarishga, tuzatishga va 
o‗zini o‗zi rivojlantirishga undashi mumkin. Yosh maktab o‗quvchilari kelajakda 
aqlli, diqqatli, sabrli va hokazo bo‗lish istagi haqida fikrlashmoqdalar. O‗smirlar va 
o‗rta maktab o‗quvchilari his-tuyg‗ularni jilovlashi, g‗azablanmasligi, maqsadlariga 
qat‘iyat bilan erishishi va boshqalarni o‗rganishni xohlaydilar.
Ayrim hollarda, bolalar axloqiy va kommunikativ sohalarda o‗zlarining salbiy 
xususiyatlarini sezadilar. Yosh maktab o‗quvchilari deyarli hech qachon ―yomon‖ 
yoki ―yomon do‗st‖ kabi o‗ziga xos xususiyatlarni tanlamaydilar. O‗smirlar va hatto 
o‗rta maktab o‗quvchilarining o‗zini o‗zi ta‘riflashida, ularning axloqiy fazilatlari 
yoki harakatlari to‗g‗risida tanqidiy fikrlar ham kamdan-kam uchraydi. Bu o‗zini o‗zi 
ifodalashning ijtimoiy istagi bilan bog‗liq bo‗lishi mumkin. Maktab o‗quvchilari 
boshqalarning nazarida axloqiy muloqot qilish va o‗zini tuta oladigan qilib 
ko‗rinishni xohlashadi. Bu, albatta, o‗zini o‗zi anglashga ta‘sir qiladi. Va ularning 
nazarida axloqiy va boshqalar bilan muloqot qila oladigan ko‗rinishga ega bo‗lishni 
xohlashadi. Shunday qilib, maktab o‗quvchilarining o‗zini o‗zi bilish xususiyatlari 
ular shaxsini rivojlantirishda muhim rol o‗ynaydi. Bola o‗z qobiliyati va 
imkoniyatlarini qanchalik yaxshi bilishi, hayoti va shaxsining turli jihatlarini tahlil 
qila olishi, kamchiliklari va rivojlanishining mumkin bo‗lgan yo‗llarini ko‗ra olishi, 
kundalik hayoti, faoliyati va boshqalar bilan muloqotini belgilashi, yangi hayotiy 
maqsadlarni qo‗yishi va ularni amalga oshirishga intilishi ortadi.
Adabiyotlar 
1.
Захарова А.В. Генезис самооценки. Тула: Изд-во Тул. гос. ун-та им. 
Л.Н. Толстого, 1998. 
2.
Кант И. Соchинениya: в 6 т. Т. 1. М., 1993. 
3.
Кон И.С. Открытие Ya. М. : Политиздат, 1998. 
4.
Локк Д. Избранные философские произведениya: в 2 т. М. : 
Соцэкгиз, 1990. Т. 1. 
5.
Спиридонова 
С.Б. Исследование 
возрастных 
особенностей 
самопознаниya школников // Изв. Волгогр. гос. пед. ун-та. Сериya 
―Педагогиchеские науки‖. 2008. № 9 (33). С. 237–240. 
6.
Спиридонова С.Б. Исследование индивидуално-типологиchеских 
особенностей самопознаниya школников // Психологиchескаya наука: 
теоретиchеские и прикладные аспекты исследований: материалы Междунар. 
науch. конф. Караchаевск: КChГУ. 2009. С. 222–227. 

---