Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 2021/ 8 - SON 
208 
asoslangan tarzda ifoda etish, fikrlar, muhokama yoki sohaga oid maqola yuzasidan 
umumlashgan xulosa chiqarish kabi bilim, ko‗nikma va malakalari namoyon bo‗ladi. 
Uning sotsiolingvistik kompetensiyalari: tilning madaniyat jihatlari (masalan, 
idiomalar, maqollar va hokazo) dan to‗g‗ri foydalanishi, xulq-atvor, o‗zini tutish va 
etiket qoidalariga amal qilishi, noverbal kommunikatsiya vositalarini ishlatishi, 
ijtimoiy va ilmiy doiraga xos tarzda tilni moslashtirishi, madaniyatlararo muloqotni 
chuqurroq tushunib yetishi, o‗zga millat vakillariga nisbatan hurmat va tolerantlik 
sifatlariga ega bo‗lishi, o‗zga madaniyat va turli vaziyatlarga moslasha olishida 
namoyon bo‗ladi.
Uning pragmatik va strategik kompetensiyalari nutqni tushunib talqin etishi 
va muloqotga tegishli strategiya va uslublardan foydalana olishi, turli diskurslar 
tarkibi va mazmunini bilishi, muloqotdagi bo‗shliqlarning oldini olish maqsadida til 
kamchiliklarini bartaraf etishga harakat qilishi, rasmiy va norasmiy doiralarda nutqni 
bo‗lish, aniqlik kiritish, boshqacha talqin etish, jumlalarni tuzatish, to‗ldirish va kabi 
strategiyalarga ega bo‗lishi bilan izohlanadi.
Izlanishlarimiz natijasida bo‗lajak kommunikativ kompetentli ingliz tili 
o‗qituvchilarining sotsiolingvistik kompetensiyasilarini namoyon etuvchi muhim 
indikatorlarni aniqladik. Bizning nazarimizda, bo‗lajak ingliz tili o‗qituvchisi 
o‗zining mutaxassisligi bo‗yicha chuqur bilimlar bazasiga ega bo‗lishi, pedagogika, 
psixologiya, sotsiologiya, falsafa, lingvistika, psixolingvistika, xususiy metodika, 
nutq madaniyati, pedagogik mahorat fanlaridan yetarli ma‘lumotga ega bo‗lishi, 
ijtimoiy-siyosiy va media savodxonlik, layokatlilik, tolerantlik, ijodkorlik, 
talabchanlik, mas‘uliyatlilik, izlanuvchanlik, kommunikativlik, ma‘naviy komillik, 
adolatparvarlik, yangiliklarga intiluvchanlik, tankidiy fikrlovchi, innovatsion va 
axborot kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish, zamonaviy chet tili ta‘lim-
tarbiyasining kommunikatsion maqsadlarni amalga oshiruvchi yangi interaktiv shakl 
va metodlaridan amaliyotda samarali foydalanish texnikasini mukammal egallashi 
talab etiladi. UNESCO ta‘rifi bilan aytganda, bo‗lajak o‗qituvchi (shaxs) jamiyatda 
to‗laqonli va samarali faoliyat olib borishi uchun zarur bo‗lgan egallagan bilimlarini 
amalda qo‗llay olish bilan bog‗liq XXI asr ko‗nikmalari:(soft skills: empathy 
(empatiya) leadership (yetakchilik), sense of responsibility (mas‘uliyat hissi), 
integrity (halollik, haqqoniylik), self-esteem (o‗zini hurmat qilish), self-management 
(o‗zini boshqarish, o‗z-o‗zini tarbiyalash), motivation (motivatsiya), flexibility 
(moslashuvchanlik), sociability (xushmuomalalik), time management (vaqtni 
boshqarish) and making decisions (qabul qilish) muhim ahamiyat kasb etadi[6]. 
Shuningdek, mustaqil fikrlash, o‗z-o‗zini rivojlantish va baholash, o‗qituvchi 
avtonomiyasi, ya‘ni o‗z ustida doimiy mustaqil ishlash, elektron ta‘lim turlaridan 
kasbiy malaka oshirishga mo‗ljallangan kurslar, vebinarlar, seminarlar, so‗rovnoma 
kabilarda faol ishtirok etish hamda chet tili o‗qitish nazariyasi bo‗yicha ilmiy-nazariy 
yangiliklardan o‗z vaqtida xabardor bo‗lishi va mazmun-mohiyatini anglashi uni 
zamonaviy, intelektual, kompetentli o‗qituvchisi bo‗lishida muhim rol o‗ynaydi. 

---