Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali



Download 3,45 Mb.
Pdf ko'rish
bet7/269
Sana14.07.2022
Hajmi3,45 Mb.
#793604
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   269
Ключевые слова: 
литературное образование, слабослышащие ученики, речь, 
принципы, 
художественное 
произведение, 
методы, 
эстетическое 
восприятие, 
самостоятельное творческое мышление. 
TEACHING AESTHETIC PERCEPTION AND INDEPENDENT CREATIVE THOUGHT OF LITERARY TEXT 
IN THE PROCESS OF LITERARY EDUCATION: DESCRIPTION AND INTERPRETATION 
 
Mamarazhabova Z. N.- doctoral student of the Tashkent State Pedagogical University, Ph.D., 
professor 
 
Annotation.
The article discusses the principles of the pedagogical system of teaching the 
artistic perception of a literary text and the creation of independent creative thought in the process 
of literary education. The effectiveness of the pedagogical system of teaching the artistic perception 
of a literary text and the creation of independent creative thought in the process of literary 
education is analyzed using experimental results as an example. 
Keywords:
literary education, hard of hearing students, speech, principles, artwork, methods, 
aesthetic perception, independent creative thinking. 



TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI
2020/2(23
)
 
 
 
Adabiy ta’lim o‘quvchilarni badiiy ijod qonuniyatlari bilan tanishtirish asnosida ularni mavjud 
hayotiy-tabiiy qonuniyatlari bilan bog‘lanuvchi nuqtalarini idrok etishga va bu qonuniyatlar 
mohiyatini tushunib borishga, o‘quvchilarni hayotga tayyorlash imkoniyatiga ega. Tadqiqotimiz 
uchun asos bo‘lib xizmat qiladigan asosiy ta’limotlardan biri – badiiy adabiyotga musiqa, rangtasvir
kabi san’at turlaridan biri sifatida qarashdan iborat. Shu munosabat asosida A.N.Leontevning 
ishlarida adabiyot – san’at turi sifatida “badiiy qayta yaratish” va “badiiy bilish” sifatida 
tavsiflanadiki, bu tadqiqotchini adabiyotni muloqot shakllaridan biri ekani haqidagi xulosaga olib 
keladi. Olimning ta’kidlashicha, adabiyot bilan muloqot chog‘ida inson shu muloqotda yaratuvchi va 
retsipiyent shaxs sifatida ishtirok etib, adabiyotning obyekti orqali voqelikning qaysidir elementi 
haqida emas, balki voqelikka munosabatlar tizimini, jumladan, emotsional kechinmalarni amalga 
oshiradi. A.N.Leontev fikricha, adabiyot san’atning insonga ta’sirini o‘rganadi, shu sababli ularning 
o‘rganish predmeti kitobxon, uning badiiy voqelikni tiklashga oid mehnati va asar bilan muloqotda 
egallaydigan emotsional, ma’naviy tajribasi hisoblanadi. A.N.Leontev estetik fenomen sifatida badiiy 
asarning o‘zini diqqat markaziga qo‘yadi, shu sababli adabiyotning mazmuniy shaklining o‘ziga xos 
masalalari, matn va asar badiiy olamining o‘zaro nisbati, adib va kitobxonning o‘zaro ta’siri, 
hamkorligi, adabiy ta’lim jarayonida badiiy matnni estetik idrok qilish va mustaqil ijodiy fikr 
yaratishga o‘rgatish kabilar birinchi o‘ringa chiqadi.
1
Ilmiy-metodik adabiyotlar tahlili adabiy ta’lim jarayonida badiiy matnni estetik idrok qilish va 
mustaqil ijodiy fikr yaratishga o‘rgatishning ikkita asosiy yondashuvni ajratib ko‘rsatishga imkon 
beradi. 
Birinchi 
yondashuv 
tarafdorlari 
N.D.Moldavskaya, 
M.R.Lvov, 
V.G.Goretskiy, 
O.V.Sosnovskayaning fikricha, o‘quvchilar matnni estetik idrok qilishi va mustaqil ijodiy fikr 
yaratishining asosiy mezoni shu yoshdagi bolalar uchun mo‘ljallangan mustaqil o‘qilgan asarni idrok 
qilish darajasi sanaladi
2
. M.P.Voyushina, S.A.Kislinskaya, O.A.Krasilnikovaning yondashuvlarida 
asarni idrok qilish darajasi bilan bir qatorda boshqa mezonlar: bolalarning ijodiy ishlarida namoyon 
bo‘ladigan nutqiy rivojlanish darajasi, bibliografik bilim va malakalarga egalik darajasi, kitobxonlik va 
adabiy-ijodiy faoliyatning motivatsion baholanishi ham ilgari suriladi
3
. Ikkinchi yondashuv mazmuni 
pedagog – olimlarning isbotlashicha, to‘rt element: bilim, harakat usullari, ijodiy faoliyat tajribasi va 
hissiy-baholash faoliyati tajribasidan iborat. Mazmunning barcha elementlari o‘zaro bog‘liq, ularni 
amalga oshirish o‘quv jarayonining qurilishi, ta’lim metodlariga bog‘liq. Faqat ta’lim mazmunidagi 
shu to‘rt komponentning o‘zaro aloqadorligi asosida amalga oshirilgan o‘qitish jarayoni 
o‘quvchilarni adabiy rivojlanish sari olib boradi. Mazkur asosda adabiy ta’lim — eshitishda nuqsoni 
bo‘lgan o‘quvchilarning kitobxonlik kompetentligini shakllantirish hamda shaxsiy-intellektual, 
ma’naviy, estetik rivojlantirishga qaratilgan nutqiy, kitobxonlik va adabiy-ijodiy faoliyatining 
integratsiyasi degan xulosaga kelish mumkin. Matnni estetik idrok qilish va mustaqil ijodiy fikr 
yaratishga o‘rgatish muammosining qo‘yilishi o‘quvchi shaxsining xotira, tafakkur, tasavvur, hislar 
tashkil qiladigan maxsus adabiy qobiliyatlar rivojlanishi bilan bog‘liq estetik va aqliy rivojlanishining 
bir qismi, badiiy matnini idrok qilish, mustaqil ijodiy fikr yaratish, bibliografik bilim va malakalarni 
egallash qobiliyatlarini rivojlantirishning yaxlit jarayoni sifatida qarash imkonini beradi. Adabiy ta’lim 
jarayonida badiiy matnni estetik idrok qilish va mustaqil ijodiy fikr yaratishga o‘rgatishning 
korreksion-pedagogik tizimi korreksion ta’limning rivojlantiruvchi va tarbiyalovchi xarakterini aks 
1
Никитина М.И. Психолого-педагогические основы совершенствования литературного образования слабослышащих 
школьников.— Л.: ЛГПИ им. А. И. Герцена, 1999. – 86 с 
2
Никитина М.И. Психолого-педагогические основы совершенствования литературного образования слабослышащих 
школьников. Диссертация ... д-ра пед. наук. — Л.: ЛГПИ им..А. И. Герцена, 1983.-333 с. 
3
Воюшина М.П. Формирование умения анализировать художественное произведение как средство литературного развития 
младших школьников. Диссерт. на соиск. канд. пед. наук, – Л., 1989. — 237 с. 




Download 3,45 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   269




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish