Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 2021/ 6 - SON 
88 
bo‗ladi. Bularning barchasini oldindan tayyorlab qo‗yish jismoniy tarbiya 
mutaxasisiga yuklatiladi. Ishga iloji boricha maktab o‗qituvchilari (ehtimol yuqori 
sinf o‗quvchilari) va ota -onalar qo‗mitasi a‘zolaridan ko‗proq jalb qilinishi muhim 
ahamiyat kasb etadi. Masalan, joylarni ta‘mirlash, ko‗kalamzorlashtirish, bezatish va 
markirovka qilish bo‗yicha barcha ishlar maktab o‗qituvchilarining o‗zlari tomonidan 
bajarilishi shuningdek, mavjud sport anjomlari va jihozlarini ta‘mirlashga, 
yetishmayotgan sport anjomlari va aksessuarlarini turli o‗yinlar, estafeta poygalari va 
sport attraksionlariga tayyorlashga yordam berishlari lozim[3].
Sport tadbirlarining muhim va tantanali daqiqalaridan biri g‗oliblarga 
sovrinlar topshirishdir. Ularni tayyorlash va sotib olish maktab ma‘muriyatiga, ota-
onalar qo‗mitasiga, homiylarga yuklatilishi mumkin. Har qanday jismoniy tarbiya va 
sport tadbirlarining muvaffaqiyatli o‗tishi ko‗p jihatdan hakamlar hay‘atining aniq 
ishi va vakolatiga bog‗liq. Shuning uchun hakamlarni tanlash va ularni muayyan 
musobaqalar, o‗yinlar yoki musobaqalarga hakam etib tayinlash masalasiga juda 
ehtiyotkorlik bilan yondashishni talab etadi [5].
Tadbir arafasida hakamlar bilan seminar o‗tkazish maqsadga muvofiqdir. 
Bosh hakam, albatta, maktab direktori yoki jismoniy tarbiya o‗qituvchisi bo‗lishi 
lozim. Chunki, mazkur shaxslar sport tadbirlaridagi turli murakkabliklarni hal etishda 
muhim ahamiyat kasb etadi. 
Musobaqaning madaniy tashkil etilishi ham ko‗p jihatdan hakamlarga bog‗liq. 
Sport maydonchalari va sport zallariga buyurtma berish (agar maktab imkoniyati 
bo‗lmasa), musobaqa natijalari to‗g‗risida o‗z vaqtida va to‗liq ma'lumot berib borish 
darkor. Tadbirni o‗tkazishda, ayniqsa uning sport qismini, musobaqalar, o‗yinlar va 
musobaqalarning ayrim turlariga qancha vaqt kerakligini oldindan aniqlash juda 
muhimdir. Har bir tadbir uchun tayyorgarlik va o‗tkazish rejasi tuziladi, uning 
qoidalari quyidagilarni o‗z ichiga oladi: maqsad va vazifalar, dastur, vaqt va joy, 
ishtirokchilarning yoshi va jamoa tarkibi, g‗oliblarni aniqlash va mukofotlash tartibi 
va boshqalar. 
Ommaviy jismoniy tarbiya va sport tadbirining umumiy dasturi va uning 
alohida qismlarini (sport, jismoniy mashqlar va ko‗ngilochar) yakuniy ishlab 
chiqishni boshlashdan oldin, musobaqada nechta jamoa yoki ishtirokchi ishtirok 
etishini, qancha tomoshabin qatnashishini bilish kerak. 
Har bir tadbirda hozir bo‗lganlarning barcha toifalari qiziqishi nuqtayi 
nazaridan o‗g‗il bolalar ham, qizlar ham, ota-onalar ham, muxlis, sifatida ishtirok 
etadi. Bu esa jismoniy tarbiya va sport tadbirining qiziqarli va yuqori darajada 
o‗tishini ta‘minlab beradi. Har bir sport musobaqasining o‗ziga xos tafsilotlari va 
an‘analari bo‗lishi juda muhimdir. Sport tadbirlarining yorqin nomlari bolalarning 
qiziqishiga katta ta‘sir ko‗rsatadi. Masalan: ―Quvnoqlar va zukkolar"," Bizning sport 
zalimizda o‗yin-kulgi", "Salom, qo‗shni jamoa", "O‗tish-sakrash", "Basketbol