Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari 2020/1(22) issn 2181-9580

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI
2020/1(22) 
O‘zbekiston hamda jahon mamlakatlarida o‘z mazmun-mohiyati, ahamiyati, o‘rni 
bilan rivojlanib kelmoqda.
Metsenatlik harakati tarixi jahon mamlakatlarida o‘rganilgan bo‘lsada, 
O‘zbekiston tarixi tadqiqotlarida tarixiy jihatdan tahlil etilmagan. Dunyo miqyosida 
xayriya va homiylikka oid me’yoriy-huquqiy asoslar ham yaratilib kelinmoqda. 
Hozirda jahonda mavjud xalqaro xayriya tashkilotlarini ikki guruhga - donor 
jamg‘armalarini to‘playdigan va tarqatadigan hamda bevosita xayriya tadbirlarini 
amalga oshiruvchi tashkilotlarga ajratish mumkin. Birinchi guruhga mansub 
tashkilotning misoli sifatida CAF (Charity Aid Foundation, Xayriya yordam 
jamg‘armasi)ni keltirish mumkin. Tashkilot 1974-yildan buyon mustaqil faoliyat 
yuritib keladi. CAFning asosiy maqsadi notijorat tashkilotlarni ko‘paytirish va 
dunyoda xayriya faoliyatini rivojlantirishdir. CAFning asosiy vazifasi xayriya 
jamg‘armalariga pul mablag‘larini jalb qilish, ularni qo‘llab-quvvatlash va 
rivojlantirish, shuningdek, xayriya dasturlarini boshqarishda yordam berish 
hisoblanadi. Bugungi kunda CAF tarkibini 250 mingdan ortiq homiy va to‘rt 
mingdan ortiq xayriya tashkilotlari tashkil etadi. 1992-yildan boshlab jamg‘armaning 
filiallari Rossiya, Belgiya, AQSh, Janubiy Afrika, Hindiston, Avstraliya, Bolgariya, 
Gana davlatlarida ochilgan
2
.
Bevosita xayriyani amalga oshiruvchi ikkinchi guruhga “Chegara bilmas 
shifokorlar”, Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bolalar jamg‘armasi (YUNISEF), 
Xalqaro Qizil Xoch va Qizil Yarim Oy Jamiyati kabi tashkilotlar kiradi.
“Chegara bilmas shifokorlar” (fr. Médecins sans frontières, MSF) 70 dan ortiq 
mamlakatda harbiy mojaro, ochlik, epidemiya, majburiy migratsiya va tabiiy 
ofatlardan zarar ko‘rganlarga shoshilinch tibbiy yordam ko‘rsatuvchi xalqaro 
mustaqil, notijorat tashkilotdir. Tashkilot Nigeriyadagi qurolli mojaro qurbonlariga 
yordam berish maqsadida 1971-yilda Parijda tashkil etilgan. “Chegara bilmas 
shifokorlar” jamiyati tabiiy va texnogen fojia tufayli jabrlanganlarga, shuningdek 
qurolli mojarolar qurbonlariga yordam ko‘rsatadilar, insonparvarlik tamoyilini 
ustuvor deb hisoblaydilar
3
.
Xayriya faoliyatini amalga oshiruvchi tashkilotlardan yana biri Birlashgan 
Millatlar Tashkilotining Bolalar jamg‘armasi (YUNISEF) hisoblanadi. Jamg‘arma 
1946-yil 11-dekabrda BMT Bosh Assambleyasining qarori bilan tashkil etilgan. 
1953-yilda tashkilot o‘zining faoliyatini kengaytirdi va vakolatlarini muddatsiz 
ravishda uzaytirdi. Bugungi kunda YUNISEF dunyoning 157 mamlakatida o‘z 
dasturlarini amalga oshirmoqda. Tashkilot hozirgi kunda bolalarni tarbiyalash uchun 
2
Хартия “Врачей без границ”. http://www.ru.msf.org/russia/article.cfm?article (23.07.2018) 
3
Танишинг Халқаро Қизил Хоч Қўмитаси (ХҚХҚ). 2007 йил. – Б. 9. 

---

119