Тошкент давлат иқтисодиёт университети



Download 1,72 Mb.
Pdf ko'rish
bet72/123
Sana24.02.2022
Hajmi1,72 Mb.
#231130
1   ...   68   69   70   71   72   73   74   75   ...   123
Bog'liq
20 y Birja ishi Sh J Ergashxodjayeva va boshq 2009 o'quv qo'llanma

Адабиётлар рўйхати 
1.
Каримов И.А. Жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози, Ўзбекистон 
шароитида уни бартараф этишнинг йўллари ва чоралари / И.А.Каримов. – 
Т: Ўзбекистон, 2009. – 56 б.
2.Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Ёшлар йили» Давлат Дастури 
тўғрисидаги ПК-805 сонли Қарори. Халқ сўзи, 2008 йил 9 февраль, 28-сон
3.Васильев Г.А., Каменева Н.Г. "Организация и техника биржевой 
торговли" Москва. Экономическое обозрение. 2008 г.
4.Дегтярева О.И. Биржевое дело. Учебник М: ЮНИТИ - ДАНА, 2007 г. 
5.Дорси В. Анатомия биржевого рынка. Методы оценки уверенности и 
ожиданий трейдеров и рыночных тенденций. – СПб.: Питер, 2005. – 400 с. 
6.Твардовский В.В., Паршиков С.В. Секреты биржевой торговли: Торговля 
акциями на фондовых биржах. – 2-е изд. – М.: Альпина Бизнес Букс, 2005. – 530 
с. 
7.Исматуллаев А.Х., Фаттахов А.А., Самадов А.Н. Биржевое дело. Учебник. – 
Т.:ТГЭУ, 2007.
8.Эльдер А. Как играть и выиграть на бирже. – М.: Диаграмма, 2005. – 349 с. 2 
экз. 
 


120 
10-боб. Биржа бозорида клиринг ва ҳисоб-китоблар 
10.1. Клиринг ва ҳисоб-китобларнинг моҳияти ва функциялари 
10.2. Клиринг ва ҳисоб-китобларнинг умумий тавсифи 
10.3.Асосий риск турлари 
10.4. Қимматли қоғозлар бозорида клиринг ва ҳисоб-китоблар 
10.5. Фьючерс шартномалари бозорида клиринг ва ҳисоб-китоблар 
10.6.Клиринг ва ҳисоб-китоблар тизими ривожланишининг асосий 
йўналишлари 
10.1. Клиринг ва ҳисоб-китобларнинг моҳияти ва функциялари 
Клиринг бу – ўзаро талаб ва мажбуриятларни ҳисобга олишдир. 
Биржа клиринги бу – биржа савдоси қатнашчилари ўртасида ким, нимани, 
кимга ва қайси муддатда қарзлигини белгилашга асосланган клиринг. 
Ҳисоб-китоблар бу – биржа клиринги давомида аниқланган, якуний 
натижаси одатда биржа битими объектини сотувчидан харидорга ўтказиш 
бўлган мажбуриятларни бажариш, шунингдек, харидорнинг сотувчи билан 
шартнома шартлари бўйича пул ҳисоб-китоби жараёнидир. Клиринг ва ҳисоб-
китоблар зарурати бозор савдосининг замонавий ташкил қилишдан келиб 
чиқади. 
Энг оддий бозор операцияси учта таркибий қисмдан иборат: сотувчи ва 
харидор ўртасида битим тузиш (оғзаки ёки ёзма шаклда); битим бўйича ҳисоб-
китоблар (масалан, товар нархини унинг миқдорига кўпайтириш ва буту битим 
нархини (баҳосини) аниқлаш); товар ва пул маблаағларини бир-бирига бериш 
йўли билан шартномани ижро этиш. Қоидага кўра, фақат энг оддий битимни 
тузишда сотувчи ва харидор воситачиларсиз тўғридан-тўғри учрашади. Бироқ 
замонавий биржа (фонд, фьючерс) бозорида сотувчи ва харидор битимларни 
воситачиларсиз тўғридан-тўғри камдан-кам ҳолларда тузидилар. Кўп ҳолларда 
улар бир-биридан вақт ва макон бўйича ажралган бўлади. Биржа товарлари 
сотувчи ва харидорлар ўртасида боғловчи бўғин бўлиб одатда гоҳ сотувчи, гоҳ 
харидор ролида иштирок этадиган биржа воситачилари хизмат қилади. 
Шундай қилиб, биржа бозор битимининг барча қисмлари алоҳида бўлиб 
олиши рўй беради: 
 шартнома (битим) тузиш бирламчи сотувчи ва якуний харидор ўртасида 
эмас, мижозлар ва биржа воситачилари ўртасида амалга оширилади; 
 битим бўйича барча ҳисоб-китоблар, унда иштирок этган томонларнинг 
мажбуриятларини аниқлаш клиринг жараёнида ташки этилади; 
 битимни ижро этиш (бажариш) «ҳисоб-китоблар» деб номланадиган 
жараёнда бўлиб ўтади. 
Замонавий клиринг ва ҳисоб-китоб биржа тизимлари қуйидаги шарт-
шаротлар туфайли вужудга келди. Биринчидан, бу қуйидагиар учун мос 
келувчи технологик имкониятларнинг мавжудлиги: 
* макон омилини бартараф қилиш ва ахборот узатиш учун вақтни 


121 
қисқартириш (масалан, глобал тез илайдиган алоқа тизимларининг 
мавжудлиги); 
* катта ҳажмдаги биржа массивлари ва уларга йўлдош ахборотларни қайта 
ишлаш (маълумотлар тўпламини сақлаш ва ҳисоб-китоб электрон тизимлари 
яратиш); 
* пул 
маблағларини 
тез 
ва 
бехато 
ўтказиш 
(миллий 
ва ҳалқаро банк ҳисоб-китоб тизимлари). 
Иккинчидан, клиринг ва ҳисоб-китоб учун ихтисослашган ташкилотлар ва 
биржа структуралари ташкил қилиш: клиринг (ҳисоб-китоб) палаталари, фонд-
депозитарийлар, реестр эгалари ва ҳ.к. 
Учинчидан, клиринг ва ҳисоб-китоб механизмларини ишлаб чиқиш ва 
мунтазам такомиллаштириб бориш. 
Энг умумлаштирилган кўринишда биржа клиринги ва ҳисоб-
китобларининг қуйидаги асосий функцияларини ажратиб кўрсатиш мумкин. 
а) тузилган биржа битимларини рўйхатга олиш жараёнини таъминлаш
(битимлар ҳақида ахборот бериш ва олиш, уни текшириш ва тасдиқлаш, 
рўйхатга олиш ва ҳ.к.); 
б) рўйхатга олинган битимлар ҳисобини юритиш (бозор турлари, 
қатнашчилар, ижро муддати ва ҳоказолар бўйича); 
в) биржа бозори қатнашчиларнинг ўзаро мажбурият ва тўловларини 
ҳисобга олиш; 
г) биржа битимларининг кафолатли таъминланиши (турли шаклларда); 
д) пул ҳисоб-китобларнии ташкил қилиш; 
е) тузилган биржа битими бўйича биржа товарин етказиб беришни 
таъминлаш. 

Download 1,72 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   68   69   70   71   72   73   74   75   ...   123




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish