3.3. Ta’minotchini strategik tanlash
Jahon bozorida raqobatga bardosh berish uchun xarajatlarni qisqartirish va sifatni
oshirish maqsadlari bilan harakatlantiriladigan xaridorlar oldi-sotdi jarayoniga qarama-
qarshilik sifatida qaramay qo‘yadi va strategik hamkorlikning yangi konsepsiyalarini
qabul qiladi.
An’anaviy xaridlar amaliyotida ta’minotchilar o‘rtasidagi raqobat yaxshilik
sifatida ko‘rib chiqilgan, chunki u berilgan sifat darajasida narxlarning pasayishiga
olib kelgan. Arzon narxlardan tashqari ta’minot uzluksizligini ham kafolatlash uchun
ma’lum bir tovarning bir nechta malakali ta’minotchilariga ega bo‘lish o‘rinli edi.
Asosiy nazorat vositasi mahsulotni puxta spetsifikatsiyalash bo‘lib, u ta’minotchilar
o‘rtasida raqobatning maksimal darajada bo‘lishini ta’minlagan. Shunday qilib,
maksimal darajada arzon narx olishni istagan xaridor to‘laligicha bozor kuchlari
harakatlariga bog‘liq bo‘lgan.
Yirik korxonalar odatda xaridlarni ko‘plab manbalardan amalga oshiradi va
ko‘plab ta’minotchilar bilan hamkorlik qiladi. Aynan shunday yondashuv sifat
pasayishining asosiy sababiga aylandi: turli ta’minotchilardan olingan butlovchi
qismlar va materiallar odatda bir-birini almashtira olmagan, ishlab chiqarishni umumiy
boshqarish jarayonida esa na xaridorlar va na sotuvchilar sifat haqida ortiqcha bosh
qotirib o‘tirmagan. Ko‘p sonli ta’minotchilar bilan munosabatlarni qo‘llab-quvvatlash
va rivojlantirish zarurati mahsulot xarid qilish xarajatlarining yuqori va sifatning past
bo‘lishiga olib keldi.
52
1980-yillarning boshlariga kelib, xaridlar bo‘yicha menejerlarning e’tibori
mijozni qondirish va sifatga qaratila boshladi. Sifat uni yakuniy iste’molchi tomonidan
qabul qilish nuqtai-nazaridan belgilangan va korxonalar nafaqat mahsulotning, balki
yetkazib berish shartlari, texnik xizmat ko‘rsatish, marketing borasida qo‘llab-
quvvatlash va h.k. bo‘yicha kompleksli spetsifikatsiyalar ishlab chiqa boshlangan.
Shunday qilib, ta’minotchilar doirasi kichraygan va ular korxona talablariga aniqroq
javob berishi lozim bo‘lgan; ishda esa «kerakli narsani kerakli tarzda va bir martada
qilish» asosiy shiorga aylangan. Biroq eng muhim jihatlar bo‘yicha munosabatlar
avvalgidek qarama-qarshilikka asoslangan. Xaridor ko‘p sonli xaridorlar mezonlaridan
va tobora murakkablashib borayotgan spetsifikatsiya talablaridan foydalanib,
ta’minotchilarni bir-biriga qarshi qayragan.
Do'stlaringiz bilan baham: |