Toshkent davlat iqtisodiyot untversiteti m. S. Qosimova, M. A. Yusupov

1.3.  Marketing  nazariyasi  konsepsiyasi  va  uning  evolyutsiyasi
Marketing  konsepsiyasi  —  bozor  islohotlarini  yanada  chuqurlashtirish 
sharoitlarida  faoliyat  ko’rsatayotgan  firma,  tashkilot  yoki  shaxsning  ish
1
 Каримов И.A.  Ислоҳотлар стратегияси  — мамлакатимиз иқгисодий салоҳиятини 
юксалтиришдир.//  «Халқсўзи».  2003  йил  18  феврал.

---

yuritish,  tadbirkorlikni  tashkil  etish  falsafasi  yoki  korxonaning  yakuniy 
maqsadi  -  daromad  olish  va  iste’molchilar  ehtiyojini  qondirish  uchun 
foydalaniluvchi marketing faoliyatining asosiy vositalari, qoida va g’oyalari 
tizimidir.
Marketing konsepsiyasi rejalashtirilayotgan va amalga oshirilayotgan firma 
faoliyatining strategik tahlili asosida islilab chiqiladi. Marketing konsepsiyasini 
ishlab  chiqish odatda quyidagi  bosqichlami  qamrab  oladi:
• ichki va tashqi muhit strategik tahlilini amalga oshirish;
• marketing faoliyati va korxonaning  maqsadlarini  aniqlash;
• marketing  strategiyasini  aniqlash;
• rejalashtirilayotgan natijalarga erishish  maqsadida marketing
faoliyati  elementlarini  tanlash.
Marketing konsepsiyasi ishlab chiqarish va taklif etilayotgan tovarlarga 
bo’lgan  talabni  rivojlanish  darajasiga  bog’liqligi  jihatidan  evolyutsion 
taraqqiyot  bosqichini  kechdi.
Marketing va tadbirkorlik sohasida dunyo  ilmi va  amaliyoti  marketing 
evolyutsiyasida quyidagi konsepsiyalami asosladi va tavsiya etdi
:1
• ishlab  chiqarish  kontseptsiyasi;
•  tovar  konsepsiyasi;
• sotish  konsepsiyasi;
• an’anaviy  marketing  konsepsiyasi;
• ijtimoiy-axloqiy  marketing  konsepsiyasi;
• o’zaro  aloqaviy  marketing  konsepsiyasi.
Bular haqida  2-jadvalda  ma’lumotlar berilgan.
Ko’rsatib  o’tilgan  marketing  konsepsiyalari  har  bir  mamlakat  uchun 
standart  yoki  norma  sifatida  ko’rilmasligi  kerak.  Marketing  konsepsiyasi 
evolyutsiyasi  har  qaysi  mamlakatda  o ’zini  xususiyatlari  va  bozor 
munosabatlarini  rivojlanish  darajasiga  bog’liq  bo’ladi.  Biroq  marketingni 
paydo  bo’lishi bilan  bog’liq jahon  tajribasi  hamda  bozor  munosabatlarini 
rivojlanishi ayrim mamlakatlarda tadbirkorlik faoliyatini tatbiq etish va bozor 
munosabatlarini shakllantirishga marketing konsepsiyasini ishlatilishi foydali 
hisoblanadi.  Bundan tashqari marketingni rivojlanishida mashhur umumiy 
tendensiya -  e’tibomi tovar ishlab chiqarishdan iste’molchiga, uning xohish 
va ehtiyojlariga qaratish talab etiladi.