Toshkent davlat iqtisodiyot untversiteti m. S. Qosimova, M. A. Yusupov

1 Голубков Е.П. Основы маркетинга. Учеб. изд. 2-е перераб. и доп.-М.:Финпресс,
2003.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

baholash uslubi intuitiv va analitik uslubni o’z ichiga oladi. Intuitiv uslublarga 
ekspertlami jalb qilishga, amalda bashorat qilish obyektini rivojlantirish 
jarayonlarini aniqlash hamda shaxsiy eruditsiya va tuyg’u vositasida kelgusidagi 
o’zgarishni baliolashga asoslangan uslublar kiradi. Analitik uslublarga bashorat 
qilish obyektini tadqiq qilish jarayoni modelini mantiqan tahlil qilishga 
asoslangan usullari kiradi.
Bozor kon’yunkturasini bashorat qilishda ekspert baholash uslublari, 
ayniqsa, intuitiv uslublar keng qo’llaniladi.
3. Ekstropolyatsiya uslubi. Ekstropolyatsiya uslublari bozor 
kon’yunkturasining turli ko’rsatkichlari va xususiyatlarini bashorat qilishda 
qo’llaniladi. Ekstropolyatsiya formalar yoki jarayonlaming kelgusidagi holati 
qonunlari, nazariyalari hamda tajribasini keng yoyishni taqozo qiladi, 
ya’ni bu holda ekstropolyasiya bashorat qilish amalga oshirilayotgan 
obyektning ilgarigi rivojlantirish tendentsiyalariga tayanadi.
Ekstropolyatsiyaning bozor tadqiqotlarida qo’llaniladigan asosiy 
modellaridan bin - bu trend modelidir. Trend modellari jarayonlami vaqtga 
nisbatan o’zgarishning asosiy yo’nalishlarini ko’rsatadi.
4. Ekonometrik modellar. Ekonometrik modellar iqtisodiy jarayonlar 
param etrlarining stoxastiklarini n azarda tu tg an holda bozor 
kon’yunkturasining turli ko’rsatkichlari o ’rtasidagi o’zaro aloqalar va 
proportsiyalami miqdoriy bayon qiladigan regression va balans tenglamalari 
tuzish orqali ifodalanadi. Ekonometrik modellash bozor kon’yunkturasini 
bashorat qilishda keng qo’llaniladi. Ular ishlab chiqarish va unga ta’sir 
ko’rsatuvchi omillar, bozordagi narxlar darajasi, raqobat va unga ta’sir 
ko’rsatuvchi omillar; iste’molchilaming ehtiyojlarini tahlil qilish, marketing 
tadbirlarini amalga oshirish va unga ta’sir qiluvchi omillar o’rtasidagi va 
boshqa jarayonlar o’zgarishni matematik modellar yordamida tahlil qilishga 
hamda bashorat qilishga yordam beradi. Ekonometrik modellaming xususiy 
holi korrelyatsion va regression modellashdir.1
Bozor kon’yunkturasini tahlil va bashorat qilish natijalari firmaning 
marketing -reja tuzishda yoki firmaning bozordagi butun faoliyatini tartibga 
solishda va boshqarishda keng qo’llaniladi.
Qisqa xulosalar
Bozor kon’yunkturasi — bu ma’lum bir vaqtda, ma’lum bir hududda 
talab bilan taklif o’rtasidagi nisbatdir.