Toshkent davlat iqtisodiyot univyersityeti a. Sh. Bekmurodov, Z. A. Abdullayev, B. M. Badalov

10.3-jadval 
Xalqaro reyting agentliklarining kredit reytingi 
Manba: 
http://www.quadcapital.com/Rating%20Agency%20Credit%20Ratings.pdf. 
Kompaniya, moliyaviy institutlar, hukumatlar, munitsipalitetlar kabi 
emitentlar uchun kredit reytingi- bu ularning kreditga layoqatligi hamda qarz 
majburiyatlarining kredit sifati haqidagi mustaqil ekspertlarning fikrlaridir. Bundan 

---

240 
tashqari, 
emitentlar 
bozor 
ishtirokchilarini 
kredit 
reytinglaridan 
qarz 
majburiyatlarining kredit sifati to‗g‗risida axborotlar bilan ta‘minlash orqali, 
potentsial investorlar sonini oshiradilar. Kredit risklari yuqori bo‗lgan 
operatsiyalarni amalga oshiruvchi kompaniya va moliyaviy institutlar kredit 
reytinglaridan kontragent risklarini (kredit kelishuvi bo‗yicha bir mamlakatning o‗z 
majburiyatlarni bajarmaslik riski) baholash uchun foydalanadi.
Bir necha reyting agentliklari shu jumladan, xalqaro reyting agentliklari 
hisoblangan Fitch, Moody's va Standard & Poor's alohida chiqariladigan qarz 
majburiyatlari va emitentlar kredit risklarini tahlilini amalga oshirishga 
ixtisoslashgan, axborot-nashriyot kompaniyalari hisoblanadi. 
Ushbu reyting agentliklari investor va bozorning boshqa ishtirokchilar 
tomonidan investitsiya va biznes sohasidagi qarorlarini qabul qilishda 
foydalanadigan reyting ko‗rsatkichlarini ishlab chiqadi va nashr qiladilar. Reying 
agentliklari kredit risklari to‗g‗risidagi reytinglarni ishlab chiqishda tahlilchilar 
yoki matematik modellar asosidagi xulosalar va boshqa ma‘lumotlarga asoslanadi.
Reyting agentliklari miqdoriy ma‘lumotlar asosida matematik modellarni 
quradi. Bunda reyting agentliklari bank yoki boshqa moliya tashkilotlarining kredit 
layoqatligini tahil qilishda, mazkur tashkilotlarning nazorat qiluvchi organlarga 
taqdim etish yoki o‗z ehtiyojlari uchun tayyorlangan moliyaviy hisobotidagi 
ma‘lumotlarga asoslangan xolda aktivlar, resurslar bazasi sifati, rentabelligini 
baholaydi. 
Odatda investorlar defolt yuz berishi ehtimolligini mustaqil hisoblash bilan 
shug‗ullanmaydi, balki Moody's Investors Service, Standard & Poor's va Fitch kabi 
nufuzli reyting agentliklari ma‘lumotlaridan foydalaniladi. Mazkur agentliklar 
tomonidan obligatsiyalar bo‗yicha defolt ehtimolligini guruhlar bo‗yicha tegishli 
harfli belgilar bilan ifodalanadi. Obligatsiyalarning eng yuqori ishonchligi darajasi 
Aaa, AAA guruhiga, eng pastki darajasi esa D guruhiga tegishli. Birinchi to‗rt 
guruhdagi (Moody's tasnifida Aaa dan Vaa gacha, Standard & Poor's tasnifida 
AAA dan BBB gacha) uzoq muddatli investitsiyalashga tavsiya qilinadigan 
investitsion kategoriyadagi obligatsiyalar hisoblanadi. Vaa (yoki VV dan) past 
reytingli obligatsiyalar spekulyativ deb ataladi.
Qoidaga ko‗ra, reyting agentliklari xizmatiga to‗lovlar reytinga ega bo‗lish 
uchun buyurtma bergan emitentlar yoki obunachilar (agentlikni axborot 
resurslaridan foydalanuvchilar) tomonidan amalga oshiriladi. Investorlar katta 
ishonch bilan Moody's Investor Service va Standard & Poor's (S&P) larning 
reytinglaridan keng foydalanadi. Bu ikki reyting agentligi birga olganda har yili 92 
% korporativ va munitsipal obligatsiyalar reytingini baholaydi.

Moody's tomonidan reytingni ishlab chiqishda quyidagi 5 ta asosiy holatlarga 
e‘tibor beriladi
215
:
1.
Kompaniya tashkil topishi va faoliyati tarixi. 
2.
Korporativ strategiya i filosofiya. 
215
Kiduell D. S., Peterson R. L., Blekuell D. U. K38 Finansovie instituti, rinki i dengi. — SPb: Izdatelstvo «Piter», 
2000. – 138-145 s.: il. — (Seriya «Bazoviy kurs»). 

---

3.
Joriy holati — raqobat pozitsiyasi, ishlab chiqarish imkoniyatlari; sotish va 
yetkazib berish tizimi, marketing. 
4.
Moliyaviy menejment va buxgalteriya siyosati. 
5.
Boshqa holatlar-derivativlardan foydalanish, kompaniya faoliyatini tartibga 
solishdagi o‗zgarishlar, investitsion imkoniyatlari, kompaniyaga bog‗liq bo‗lgan 
sud jarayonlari va boshqalar.