Toshkent davlat iqtisodiyot univyersityeti a. Sh. Bekmurodov, Z. A. Abdullayev, B. M. Badalov

Birlamchi bozorda
yangi chiqarilgan obligatsiya va aktsiyalar savdosi 
amalga oshiraladi. 
Ikkilamchi bozor
esa bu ilgari chiqarilgan qimmatli qog‗ozlarni 
qayta sotiladigan bozor. Investitsion fondlar, korporatsiyalar va xususiy 
investorlarning barcha xarid qilingan qimmatli qog‗ozlari birlamchi bozorda 
joylashtirilgan bo‗lishi mumkin. Firmalar qimmatli qog‗ozlarini birinchi marta 
sotishi, bu aktsiyani (IPO) birlamchi ommaviy joylashtirish masalasi hisoblanadi. 
Firmaning navbatdagi yangi aktsiya yoki obligatsiyalarini sotuvi (birinchisidan 
farqli) omma uchun oddiy bozor kelishuvi hisoblanadi. Kapital bozor yaxshi 
rivojlangan ikkilamchi bozorlarga ega bo‗lib, qaysiki bu yerda avval muomalaga 
chiqarilgan qimmatli qog‗ozlar savdosi amalga oshadi. Ikkilamchi kapital bozorida 
qimmatli qog‗ozlar almashinuvining ikkita turi mavjud: birja va birjadan tashqari 
almashinuvlar
131
.
Emitentlarni 
qimmatli 
qog‗ozlarini 
bozorda 
kafolatlangan 
bahoda 
joylashtirishda 
(anderrayting) 
yordam 
beradigan 
moliyaviy 
muasassalar-
investitsion banklar birlamchi bozorda muhim o‗rin tutadi. ABBBal chiqarilgan 
aktsiyalar sotiladigan 
Nyu-york va Amerika fond birjalari va birjadan tashqari 
bozor NASDAQ eng mashhur ikkilamchi bozorlarga misol bo‗ladi. Boshqa 
ikkilamchi bozorlarga misol qilib, valyuta, fyuchers va optsionlar bozorlarini 
keltirish mumkin. Ikkilamchi bozorlar samarali faoliyatida brokerlar va dillerlar 
muhim rol o‗ynaydi. Brokerlar- investorlarning agenti, qimmatli qog‗ozlar 
sotuvchilari va sotib oluvchilar o‗rtasidagi vositachilar. Dilerlar ma‘lum baholar 
bo‗yicha qimmatli qog‗ozlarni sotib olish va sotish orqali sotuvchi hamda 
xaridorlarni bir-biriga bog‗laydi. Kompaniyalar yangi fondlarni faqat o‗z qimmatli 
qog‗ozlarini birlamchi bozordagi birinchi sotuv orqali jalb qilishadi.
Biroq, ikkilamchi bozorlar ikkita muhim funktsiyani bajaradi
132
:
birinchidan, naqd pul massasini ko‗paytirish maqsadida moliyaviy 
insturmentlarni savdosini tezlashtiradi va yengillashtiradi, ya‘ni ularni birlamchi 
bozorda sotilishiga ta‘sir etish orqali, moliyaviy insturmentlarning likvidligini 
oshiradi;
ikkinchidan, birlamchi bozordagi moliyaviy insturmentlarini bahosini 
aniqlaydi.
130
Mishkin, Frederik S.M71 Ekonomicheskaya teoriya deneg, bankovskogo dela i finansovix rinkov,7-e izdanie: Per. 
s angl. - M.: OOO "I.D. Vilyame", 2006. - 62s: il. - Paral. tit. angl. 
131
Financial Markets and Institution\Eighth Edition. Frederic S. Mishkin & Stanley G. Eakins.275p. 
132
Mishkin, Frederik S.M71 Ekonomicheskaya teoriya deneg, bankovskogo dela i finansovix rinkov,7-e izdanie: Per. 
s angl. - M.: OOO "I.D. Vilyame", 2006. - 63s.: il. - Paral. tit. angl. 

---