Toshkent davlat iqtisodiyot univyersityeti a. Sh. Bekmurodov, Z. A. Abdullayev, B. M. Badalov

XII- bob. XALQARO MOLIYA BOZORINI TARTIBGA SOLISH
 
12.1.
 
Xalqaro moliya bozorini tartibga solish tizimi. Tartibga solishning 
davlat va bozor mexanizmlari 
 
Moliya bozorida qiymat va talab-taklif qonunlarini amal qilishi raqobat 
muhitida jahon iqtisodiyoti ehtiyojlariga mos ravishda xalqaro moliyaviy oqimlarni 
ta‘minlash imkonini beradi. Iqtisodiy agentlar alohida moliyaviy insturmentlar 
bahosini (kurs yoki foiz) o‗zgarishi, shakllanishi orqali sotib oluvchilarni talabi va 
ularga bo‗lgan taklifni aniqlaydilar. Bunda xalqaro moliya bozori o‗z-o‗zini 
tartibga soluvchi tizim sifatida namoyon bo‗ladi.
Iqtisodiyotning boshqa sektorlaridagi turli bozorlar singari moliya bozori 
ham, o‗z–o‗zini tartibga solish mexanizmlari mavjud bo‗lishiga qaramasdan, 
mutlaqo barqaror tizim emas, ayniqsa iqtisodiy-moliyaviy inqirozlar sharoitlarida 
tizimdagi turli kamchiliklar mavjudligi ko‗rinib qolmoqda.
Moliya bozori ko‗plab subyektiv omillar, ya‘ni siyosiy, ijtimoiy, axborot, 
madaniy va boshqa omillar ta‘sirida har doim ham o‗z–o‗zini tartibga solish 
qobiliyatiga ega emas. Bunday holatda davlatning aralashuvini talab etilishi yaqqol 
kuzatilmoqda
258
. 
Zamonaviy tartibga solish nazariyalarida moliya bozorining davlat va bozor 
orqali tartibga solinishi o‗zaro bir–birini to‗ldirib boruvchi tizim sifatida 
shakllanmoqda. Xalqaro moliya bozori murakkab tuzilmaga ega bo‗lgan, bir necha 
segmentlarni o‗zida birlashtiruvchi yagona mexanizimdir.
Bugungi kunda, quyidagi sabablarga ko‗ra, moliyaviy globallashuv 
jarayonlarida asta-sekin moliya bozori obyektlari o‗rtasidagi chegaralar yo‗qolib 
bormoqda
259
:
birinchidan,
barcha moliya bozori segmentlaridagi operatsiyalar asosida-pul 
mablag‗lari harakati yotadi; 
ikkinchidan,
moliya bozorining vositachilari sifatida moliya institutlarini 
unversallashuv jarayonlari kuzatilmoqda, ya‘ni moliyaviy xizmatlar ko‗rsatuvchi 
yagona markazga-moliyaviy supermarketlarga aylanishi; 
uchinchidan,
globalashuv moliya bozorlarini global tartibga soluvchi moliya 
institutlarini tashkil etishni zaruriyatini keltirib chiqarmoqda.