Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

fondi (XVF)
va 
Xalqaro ta’mirlash va rivojlantirish banki (XTRB)
tashkil 
topdi. Hozirgi davrda ham ularning ikkalasi muhim xalqaro tashkilot hisoblanib, 
jahon savdosi, xalqaro kredit va valyuta munosabatlari sohalarini davlatlararo 
tartibga solishning tartib-qoidalarini aniqlab beradi. Urushdan keyingi davrda 
tuzilgan 
Tariflar va savdo bo‘yicha bosh kelishuv (TSBK)
, 
Yevropa iqtisodiy 
hamkorlik 
tashkiloti 
(YeIHT)
, 
NATOning 
iqtisodiy 
masalalarni 
uyg‘unlashtiruvchi komiteti (IMUK)
xalqaro iqtisodiy munosabatlarni 
erkinlashtirish davriga to‘g‘ri keldi. 
Jahon savdosini erkinlashtirish ko‘p tomonlama shartnoma asosida harakat 
qiluvchi, xalqaro savdo tartib-qoidalarini qayd qiluvchi, 1948 yilning 1 yanvaridan 
buyon Tariflar va savdo bo‘yicha bosh kelishuv (TSBK) nomi bilan faoliyat 
ko‘rsatib, 1995 yil 1 yanvardan Jahon savdo tashkiloti (JST) deb yuritiluvchi 
xalqaro tashkilot doirasidagi faoliyat bilan bog‘liq. Hozirgi davrda JST jahon 
savdo aylanmasining 4

5 qismidan ko‘prog‘ini tartibga soladi. JST milliy va 
mintaqaviy
 
darajada vaqti-vaqti bilan kuchayib boruvchi proteksionizmga qarshi 

---

710 
turadi, milliy manfaatlarni o‘zaro kelishtirishga yordam beradi. Uning faoliyati 
savdoda kamsitmaslik, savdoda tarifli va tarifsiz cheklashlarni aniqlashda teng 
asosda maslahatlashish kabi tamoyillarga asoslanadi. JST faoliyatining asosiy 
shakli qatnashuvchi tomonlarining ko‘p tomonlama savdo muzokaralarini 
o‘tkazish hisoblanadi. Ammo jahon savdosi raqobat kurashi asosida boradi, shu 
sababli o‘zaro maqbul qarorlarni qidirib topishga va savdoni xalqaro darajada 
tartibga solishga ko‘plab qiyinchiliklar bilan erishiladi. 
Xalqaro iqtisodiy munosabatlarning yana bir ahamiyatga molik sohasi – bu 
valyuta-moliya sohasidir. Xalqaro moliyaviy munosabatlarni uyg‘unlashtirish 
XVF, XTRB,