Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

Sof monetar nazariya.
Bu nazariya tarafdorlarining fikricha bozor 
iqtisodiyotida markaziy o‘rinni pul va kredit egallaydi. Iqtisodiyotning siklli 
o‘zgarishi eng avvalo pul massasi oqimini o‘zgartirishga bog‘liq. 
Iqtisodiy faollikning o‘sishi, iqtisodiyotning ravnaq topishi, uning turg‘unlik 
bilan almashinib turishiga yagona sabab pul oqimining o‘zgarishidir. Tovarlarga 
talabning ortishi natijasida savdo, chakana narx o‘sib, ishlab chiqarishning 
kengayishiga olib keladi. 

---

524 
Pul oqimi (iste’mol xarajatlari summasi) pul miqdorining o‘zgarishi natijasida 
o‘zgaradi. Pul miqdorining kamayishi iqtisodiy faoliyat faolligini pasaytiradi. 
Pul va kredit tizimi beqaror tavsifga ega ekanligi sababli pul oqimini 
barqarorlashtirish murakkab hisoblanadi. Hozirgi paytda kredit pullari to‘lov va 
muomala vositasi sifatida asosiy rolni o‘ynaydi. Aynan bank tizimi kredit pullarni 
yaratadi, shunga ko‘ra, pul oqimining o‘zgarishida banklarning hisob stavkalari 
katta ahamiyat kasb etadi. Bu nazariyaning ayrim namoyandalari pulni harakatga 
keltiruvchi kuch sifatida qarab, muvozanatning buzilishiga asosiy sabab deb 
ko‘rsatadilar.
Ikkinchi guruhi esa pul tizimi mutanosiblikni buzmaydi, faqat mutanosiblikni 
buzilishiga olib keluvchi boshqa omillar uchun sharoit yaratadi, degan fikrni ilgari 
suradilar. Muvofiq ravishda monetar va nomonetar yo‘nalish vujudga keldi. 
Monetar nazariyaning e’tiborli tomonlari sifatida quyidagilarni keltirish mumkin: 
1) yuksalish fazasi davrida kreditni kengaytirish tufayli kelib chiqqan ishlab 
chiqarish tuzilmasi nomutanosibliklari tahlil qilinadi; 
2) mazkur nomutanosibliklarning salbiy oqibati sifatida kelib chiquvchi 
inqirozlar tahlil qilinadi. 
Shunday qilib, bu nazariya tarafdorlari jamg‘arishning davriy ravishda oshib 
ketishi va mutanosiblik buzilishining asosiy sababi sifatida pulni ko‘rsatadilar.