Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti samarqand filiali iqtisodiyot fakulteti

2. MEHNAT RESURSLARINI BOSHQARISHNING NAZARIY ASOSLARI

1. 
   
   
2. 
   

   1. Mehnat resurslarini boshqarishning mazmuni va mohiyati

Iqtisodiyot yuritishning barcha shakl va ko‘rinishlarida taraqqiyotga erishishning bosh omili – mehnat bo‘lib hisoblangan. Mehnat – insonning muayyan ehtiyojlarini qondira oladigan va o‘ziga kerak bo‘ladigan moddiy yoki ma’naviy ne’matlar: buyum, tovar, xizmat, fan, madaniyat, san’at asarlari va hokazolarni ishlab chiqarish, yaratish bo‘yicha ongli, maqsadli va legitim faoliyatdir².

Lekin, u barcha davrlarda ham potensial ahamiyat kasb etmagan. Hozirgi kungacha mehnat omiliga oid bir qancha qarashlar ilgari surilgan bo‘lib, unga nisbatan “ishchi kuchi”, “mehnat resurslari”, “inson omili”, “inson kapitali” va “mehnat salohiyati” kabi tushunchalar talqin etilgan.
Ilmiy-iqtisodiy muomalada dastlab “ishchi kuchi” atamasi vujudga kelgan bo‘lib, mazkur kategoriyaning iqtisodiyot faniga kiritilishi mumtoz iqtisodiy maktab ta’limotchilari bilan bog‘liq.
Dastlab mazkur kategoriya faqatgina manifaktura ishlab chiqarishida ishtirok etayotgan ishchilarga nisbatan qo‘llanilgan bo‘lsa, bugungi kunda mamlakatning barcha ishab chiqarish kuchlari, ya’ni ish bilan bandlar va ishlash istagini bildirgan ishsizlarni o‘z ichiga oladi.
Mehnat resurslari tushunchasi birinchi marta 1922 yilda rus olimi S. Strimulin tomonidan fanga kiritilgan va ilmiy-iqtisodiy jihatdan izohlab berilgan. Strimulin mehnat resurslari tushunchasiga o‘zi yashab turgan davr nuqtai nazaridan qarab ta’rif bergan, ya’ni u mehnat resurslarini rejalashtiriluvchi, nofaol ishchi kuchi yig‘indisi sifatida talqin etgan. Bugungi kunga kelib, mazkur atama birmuncha kengroq talqin etila boshlandi.
Mehnat resurslari – bu mamlakat aholisining o‘z psixofiziologik va aqliy qobiliyatlari bilan moddiy ne’matlar ishlab chiqarishga yoki xizmatlar ko‘rsatishga

2. 
   Q.X. Abdurahmonov “Mehnat iqtisodiyoti”, darslik, T.: “Mehnat”- 2014. – 45 b.
   

qodir bo‘lgan qismidan iboratdir.
Berilgan ta’rifdan ko‘rinadiki, mehnat resurslari o‘z ichiga, bir tomondan, iqtisodiyotning turli tarmoqlarida band bo‘lgan kishilarni, boshqa tomondan, band bo‘lmaganlar, lekin mehnat qilish qobiliyatiga ega shaxslarni o‘z ichiga oladi.