Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti q. A. Dadaboyev

15.3. Tovar harakati bo‘g‘inlaridagi logistika 
Ulgurji savdodagi logistika. 
Logistika nuqtai nazaridan tovar harakati jarayonlari ishtirokchilarining eng 
ahamiyatlilari ulgurji va transport bo‘g‘inlari hisoblanadi. 
Ulgurji savdoda logistikani takomillashtirish ikkita yo‘nalish bilan amalga 
oshiriladi, ulardan biri ulgurji savdoni texnik texnologik va tovar harakatlanishining 
barcha tizimini tashkiliy jihatdan takomillashtirish ulgurji savdoni rivojlantirish 
bilan o‘zaro aloqada bo‘lishlikni nazarda tutadi. 
Ikkinchi yo‘nalish esa ichki omborlar bo‘yicha yuklarni qayta ishlash 
tizimlarini takomillashtirishni nazarda tutadi. 
Ikkinchi yo‘nalishning mavjudligi shunday shart-sharoitni vujudga 
keltiradiki, ulgurgi savdo korxonasining o‘zi ham murakkab yuklarni qayta ishlash 
tizimidagi omborlaridan iboratdir. 

---

169 
Ushbu tizimlar doirasida tovar oqimlarini boshqarishga nisbatan logistik 
yondoshuvning qo‘llash ulgurji bo‘g‘inning samarali faoliyat ko‘rsatishida muhim 
tarkibiy qismlar hisoblanadi. 
Shuni ta’kidlash kerakki, ulgurji savdoda ichki omborlar logistikasi bozor 
o‘zgarishlarining boshlarida keng ko‘lamda rivojlanmadi. Yuklash-tushirish va 
transport ombor ishlarini mexanizatsiyalash darajasi 11 %dan (oziq-ovqat 
mahsulotlari) oshmas edi. 
Faqatgina oz miqdordagi ulgurji bazalarda ichki ombor ishlari 
mexanizatsiyalashgan bo‘lib, elektroyuklagich va to‘plab bo‘g‘langan yuklar 
texnologiyasi bo‘yicha ish qilinar edi.
Hozirgi davrda ommaviy iste’moldagi yuklarni olib kelish bo‘yicha ombor-
transport harajarlari yuklar qiymatining 40 %dan ortig‘ini tashkil etadi. Logistika 
rivojlangan mamlakatlarda bu harajatlar 15 %dan oshmaydi. 
Tovarlarni sotish jarayonlarida ulgurji korxonalar logistik xizmat ko‘rsatish 
bo‘yicha ishlarni bajarishlari mumkin: tovarlarni saqlash, transportlarda tashish, 
yuklarni kuzatib borish, o‘rab-bog‘lash, ishlash, sortlarga ajratish, tovarlarni 
idishlarga joylash, mashinalar kodiga moslashtirib tamg‘alash va boshqalar. 
Xorijiy manbalarning ma’lumotlariga ko‘ra, rivojlangan bozor sharoitlarida 
ulgurji korxonalar tomonidan ko‘rsatiladigan pul to‘lanadigan xizmatlar ichida 
birinchi o‘rinda transport, undan keyin saqlash bo‘yicha xizmatlar, tamg‘alash, 
sortlarga ajratish va tovarlarni o‘rab-bog‘lash turadi. 
Mamlakatimiz korxonalarida yuqorida sanab o‘tilgan xizmat turlari, 
saqlashdan 
tashqari 
keng 
ko‘lamda 
rivojlangan 
emas. 
O‘zbekiston 
Respublikasining ulgurji savdosida samaradorlikni oshirishning muhim rizervlari 
axborot tizimlari va texnologiyalarni takomillashtirish, tovar harakatlari 
jarayonlariga xizmat ko‘rsatish bilan bog‘liqdir. 
Hozirgi paytda yuk birliklarini kodlashtirish va shtrixlangan mashinada 
o‘qish kodlarini, binobarin, bu kodlarning avtomatlashgan holdagi 
uyg‘unlashtirilishi qo‘llanilmaydi. Shuningdek yuk to‘plamlari uchun EAN 
tizimining standart yozuvlari hali qo‘llanilmaydi.