Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti m. M. Azlarova inson resurslarini

 
21-rasm. Korxonani boshqarish aspekti
34
 
Davosda (1973-yil fevralda) menejment bo‗yicha uchinchi Yevropa 
simpoziumining oxirgi kunida korxona menejerlarining ―xulq etikasi
‖ 
kodeksi 
loyihasi taklif qilindi. U quyidagilarni ifodalaydi: 
A. 
Menejerning professional vazifasi bo‗lib mijozlarga, kasbdoshlarga, 
sarmoyadorlarga va jamiyatga xizmat qilish, bir-biriga karama-qarshi bo‗lgan 
qiziqishlarni murosaga keltirish hisoblanadi. 
1. Menejer mijozlarga xizmat qilishi kerak. U mijozlar ehtiyojini eng yaxshi 
tarzda qondirishi kerak. Uning xatti-harakatlari korxonalar o‗rtasidagi bahoni 
maksimal darajada pasaytirishni, mahsulotning sifati va xilma-xilligini ta‘minlovchi 
teng musobaqaga qaratilishi kerak. 
2. Raqobatbardosh mahsulotlar va xizmatlarga yangi g‗oyalar va texnologik 
yangiliklarni joriy qilishga harakat qilishi zarur. 
3. Menejer kasbdoshlarga xizmat qilishi darkor, u faqat shundagina kasbdoshlari 
tomonidan qabul qilinadiki, qachonki ularning qiziqishlari bir vaqtda e‘tiborga 
olinganida. 
4. Menejer kapital qo‗yuvchilarga xizmat qilishi lozim. U kapital 
qo‗yilmalarning davlat zayom ssudalari daromad foizidan yuqori daromadini 
34
Qosimova D.S., Nazarova G.G‘., Salixova N.M., Ismailova N.S.Inson resurslarini boshqarish: Darslik - Ò.: TDIU, 
2011, 84-b. 
Korxonani boshqarish aspekti
―Kim kimni
‖
boshqaradi? 
(institutsional aspekt) 
Boshqaruv ―qanday
‖
amalga
oshiriladi va boshqaruvchilarga 
―qanday
‖
ta'sir ko'rsatadi (funktsional 
aspekt) 
Boshqaruv ―nimalar
‖
bilan amalga
oshiriladi? (instrumental aspekt) 

---

96 
ta‘minlashi kerak. Bu nisbatan yuqori daromad katta tavakkalchilikni mukofotlash 
uchun zarur. Korxona menejeri kapital kirituvchining vasiysi hisoblanadi. 
B.
Korxona menejerining mijozlarga, kasbdoshlarga, kapital qo‗yuvchilarga 
(sarmoyadorlarga) va jamiyatga xizmat qilishi korxonaning uzoq muddat yashashi 
ta‘minlanganidagina mumkin bo‗ladi. Buning uchun korxonaning yetarli daromadlar 
olishi zarur. 
Boshqarish jarayoni va stillari
. 
Boshqarish jarayoni bir tomondan, menejerning 
maqsadlari, ko‗rsatmalari va qobiliyatlari bilan, boshqa tomondan esa boshqaruv 
amalga oshirilayotgan vaziyat bilan aniqlanadi. Vaziyatni aniqlovchi omillar 
masalaning qo‗yilishidan, xodimlar muammolarini hal qilish uchun nazarda tutilgan 
potensialdan va tashqi muhitning hukmron sharoitlaridan kelib chiqadi. 
Boshqaruv stili
(uslubi) deganda menejer xulqining odatiy ko‗rinishi va o‗zini 
tutish usullari tushuniladi. 
Qabul qilinadigan qarorlarda boshqaruvchilarning ishtirokiga ko‗ra
boshqaruvning ideal-tipik avtoritar, aloqadorlik va avtonom (muxtor) uslublari 
ajratiladi. 
Boshqaruvning avtoritar uslubi
menejer uchun hokimiyat mavjud bo‗lganda 
irodaning yakkashaxsliligi va markazlashganligini namoyon bo‗lishi bilan ajralib 
turadi. Menejer hal qiladi va buyuradi, xodimlar bu farmoyishlarni bajarishlari 
lozim(22-rasm). Bunda turli holatlar ko‗zga ko‗rinadi: 

buyruqbozlik uslubi. Menejer boshqariluvchilarning ishtirokisiz hal qiladi va 
qat‘iy buyuradi, xodimlar jazolar xavfi ostida unga ergashishga majburlar; 

avtokratik uslub. Bunda menejer ixtiyorida hokimiyat uchun katta apparat 
mavjud; 

byurokratik uslub. Menejer obro‗si bu yerda rasmiy tabaqaviy tartiblardan 
kelib chiqadi. Menejerlar va xodimlar bitta batafsil qoidalar tizimiga bo‗ysunadilar; 

patriarhal (matriarhal) uslub. Menejer ―oila boshlig‗i
‖ 
obro‗si yordamida 
qayg‗urib va butun javobgarlikni o‗z zimmasiga olib, qarorni tushuntiradi va 
buyuradi; 

---

97