Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti ergashxodjaeva sh. D. Innovatsion

 
6.5. Internet vositalaridan xizmat ko‘rsatish sohasini 
 rivojlantirishda foydalanish 
 
Tovar  siyosati  qo‘llanuvchi  o‘ziga  xos  sohalardan  biri  xizmat  ko‘rsatish  sohasi 
hisoblanadi.  Xizmatlar  qatoriga  bir  tomon  ikkinchi  tomonga  taklif  etishi  mumkin 
bo‘lgan  har  qanday  faoliyatni  –  biron  narsaga  egalik  qilishga  olib  kelmaydigan 
sezilmas harakatni kiritish  mumkin. Uni taqdim etish, shuningdek,  moddiy  mahsulot 
bilan ham bog‘liq bo‘lishi mumkin. 
Xizmatlar to‘rtta asosiy tavsifnomaga ega bo‘lib, ular marketing dasturini ishlab 
chiqishga  sezilarli  darajada  ta’sir  ko‘rsatadi:  sezilmaslik,  bo‘linmaslik,  muvaqqatlik 
va saqlab bo‘lmaslik: 
▪  sezilmaslik — xizmatlarni sezib bo‘lmaydi, moddiy tovarlardan farqli o‘laroq 
to  xarid  qilmaguncha  ularni  ko‘z  bilan  ko‘rib,  qo‘l  bilan  ushlab,  his  etib,  eshitib 
bo‘lmaydi.  SHu  sababdan,  noaniqlikni  kamaytirish  maqsadida  xaridorlar 
xizmatlarning  tashqi  belgilari  yoki  sifat  yaqqoligini  tahlil  qiladi.  Ular  xizmat 
ko‘rsatish  darajasi  haqida  ofisning  joylashuvi,  jihozlanishi,  asbob-uskunalari, 
xodimlar,  taqdim  etilayotgan  axborot,  ramziy  belgi  va  narx  bo‘yicha  tasavvurga  ega 
bo‘lishi  mumkin.  SHu  tariqa  xizmatlar  sotuvchisining  vazifasi  «qabul  qilishni 
boshqarish», «sezilmaydiganni seziladigan qilish» qobiliyatidan iborat bo‘ladi; 
▪  bo‘linmaslik  —  xizmatlar  moddiy  tovarlardan  farqli  ravishda,  odatda  bir 
vaqtning  o‘zida  taqdim  etiladi  va  iste’mol  qilinadi.  Mijoz  xizmat  ko‘rsatish 

---

100 
 
jarayonining  bevosita  ishtirokchisi  ekanligi  sababli  xizmatni  sotuvchi  va  iste’molchi 
o‘rtasidagi  aloqa  xizmatning  tovar  sifatidagi  tavsifnomasi  hisoblanadi.  YAkuniy 
natijaga esa mijoz ham, sotuvchi ham bevosita ta’sir ko‘rsatadi; 
▪  muvaqqatlik  —  bir  xil  turdagi  xizmatlar  sifati  ularni  kim,  qachon  va  qaerda 
taqdim  etishiga  qarab  keng  doirada  uchraydi.  Buni  tushungan  holda  xaridorlar 
ko‘pincha tanlab olishdan avval bir nechta xizmat sotuvchisiga murojaat qiladilar; 
▪  saqlab  bo‘lmaslik  —  xizmatlarni  saqlash  mumkin  emasligi  barqaror  talab 
sharoitlarida  katta  ahmiyatga  ega  emas,  bunda  xizmat  ko‘rsatilayotgan  mijozlar 
sonini aniqlash muammo tug‘dirmaydi. Talab o‘zaruvchan sharoitlarda qiyinchiliklar 
vujudga  kelishi  mumkin.  Masalan,  jamoat  transporti  korxonalari  asosan  tig‘iz 
paytlarda  foydalaniluvchi  katta  sondagi  transport  birliklariga  ega  bo‘lishiga  to‘g‘ri 
keladi. 
Hozirgi  paytda  xizmat  ko‘rsatish  sohasi  har  tomonlama  o‘sish  va  kengayishni 
boshidan  kechirmoqda.  Bu  tendensiya  Internetni  ham  chetlab  o‘tgani  yo‘q,  bu  erda 
xizmatlar  bozorning  eng  katta  qismlaridan  birini  egallagan.  Bu  sohada  axborot, 
ta’lim, moliya va kadrlar tanlash xizmatlari yanada rivojlangan.  
Bugungi  kunda  eng  rivojlangan  tur  sifatida  Internetda  moliyaviy  xizmat 
ko‘rsatish sohasining hozirgi holati va rivojlanish istiqbollarini ko‘rib chiqamiz. 
Internetda moliyaviy xizmatlar 
Internet  orqali  ko‘rsatiluvchi  xizmatlar  orasida  moliyaviy  xizmatlar  eng 
rivojlangan bo‘lib, ular asosan quyidagi faoliyat turlari hisoblanadi (6.4-rasm):