Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti e. A. Akramov korxonalar moliyaviy holati

 
Sotilgan mahsulotlar tarkibiy, assortiment o‘zgarishining ta’sir indeksi: 
Joriy davrda sotilgan mahsulotlar 
o‘tgan davr narxlarda 
– 
Joriy davrda sotilgan mahsulotlar 
o‘tgan davr tannarxida 
Joriy davrda sotilgan mahsulotlar 
o‘tgan davr tannarxida 
x 
O‘tgan davrdagi rentabellik 
koeffitsienti 
Bu indeks quyidagi shakl sifatida yoziladi: 
0
0
1
0
1
0
1
)
(
R
С
K
С
K
S
K
У
. 
Bu gal ham indeksning suratida va maxrajida joriy davrda sotilgan 
mahsulotlardan olingan foyda ifodalangan. Lekin ko‘rinib turibdiki, suratda 
aniqlangan foyda joriy davrda sotilgan mahsulotlarni hajmiga, o‘tgan davr narx-navo 
va tannarxlariga asoslangan. Maxrajda esa sotilgan mahsulotdan olingan foyda o‘tgan 
davr rentabellik koeffitsientiga asoslangan bo‘lib, u o‘tgan davrda sotilgan 
mahsulotlar o‘tgan davrdagi tarkibini, assortimentini hisobga olgan. 
Shunday qilib, indeksning surati sotilgan mahsulotlardan olingan foyda 
mahsulotlarning joriy tarkibiga, maxrajda aniqlangan foyda sotilgan mahsulotlardan 
olingan foyda mahsulotlarning o‘tgan davrdagi tarkibiga asoslangan, demak bu 
indeks mahsulotlarni tarkibiy o‘zgarishini korxona, foydasiga ta’sirini aniqlab beradi. 
Yuqorida keltirilgan omil indekslari bir-biri bilan bog‘liq va ularning 
ko‘paytmasi umumiy indeksga barobar. Ya’ni: 
0
0
1
1
1
0
1
0
1
0
1
0
1
1
1
0
1
1
1
1
1
1
1
0
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
1
1
1
1
)
(
)
(
R
C
K
С
K
S
K
С
K
S
K
С
K
S
K
С
K
S
K
С
K
S
K
С
K
S
K
R
S
K
С
K
S
K
С
K
S
K
Yuqorida ko‘rilgan omilli tahlilni o‘tkazish uchun moliyaviy hisobot 
ma’lumotlaridan tashqari birlamchi buxgalteriya ma’lumotlaridan foydalanishga 
to‘g‘ri keladi, lekin bu qo‘shimcha mehnat moliyaviy tahlilda, albatta, o‘zini oqlaydi. 
Chunki korxonalar faoliyatining moliyaviy yakunlarini baholashda yuqorida 
keltirilgan omillar ta’sirini miqdoran aniqlash katta ahamiyatga ega. 
Omilli tahlilning murakkab emasligi quyidagi 23-jadval materiallaridan ko‘rinib 
turibdi: 

---

89