Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti d. Yu. Xujamkulov, D. A. Ismailov investitsiya loyihalarini

Loyiha ob’ektlari va sub’ektlari. 
Loyiha  rahbari  –  yuridik  shaxs  bo’lib,  unga  buyurtmachi  va  investor  loyihani 
boshqarishda,  ishlarni  boshqarishda  hisobot  beradi:  rejalashtirish,  nazorat  va 
loyihaning  barcha  ishtirokchilari  ishlarini  boshqarish.  Loyihaning  rahbarining 
vazifalari  va  javobgarliklari  tarkibi  buyurtmachi  bilan  bo’lgan  shartnoma  asosida 
aniqlanadi.  Lekin,  loyiha  rahbari  va  uning  jamoasi  oldida,  odatda,  belgilangan 
muddatlar,  byudjet  va  sifatga  amal  qilib  loyihaning  ma’lum  maqsad  va  natijalariga 
erishguncha loyihaning hayotiylik sikli davomida umum faoliyat rahbarligi va ishlar 
koordinatitsiyasi vazifasi qo’yiladi. 
Loyiha  jamoasi  –  maxsus  tashkiliy  tuzilma  bo’lib,  loyiha  rahbari  tomonidan 
boshqariladi  va  loyihani  amalga  oshirish  davrida  shakllantiriladi.  Loyiha  jamoasi 
vazifasi  –  loyihaning  maqsadlari  samarasiga  erishishda  loyihaning  boshqaruv 
vazifalarini amalga oshirish. Loyiha jamoasi tarkibi va vazifalari loyihaning ko’lami, 
murakkabligi va boshqa xarakteristikalarga bog’liq; lekin, har qanday holatda jamoa 
o’zlariga  yuklatilgan  barcha  majburiyatlarni  yuqori  professional  darajada  ta’minlab 
berishi kerak. 
Shartnomachi – loyihaning tomoni yoki ishtirokchisi bo’lib, buyurtmachi bilan 
o’zaro  munosabatda  bo’ladi,  shartnoma  bo’yicha  ishlarni  bajaralishi  uchun 

---

24 
 
javobgarlikni  o’z  bo’yniga  oladi  –  bu  loyihaning  to’liq  yoki  bir  qismi  bo’lishi 
mumkin.  Shartnomachi  maqsadi  –  mumkin  bo’lgan  eng  yuqori  foyda  olish.  Asosiy 
shartnomachi vazifalariga buyurtmachi bilan shartnoma tuzish, subshartnomalar bilan 
shartnoma tuzish va tanlash, ularning ishlarini boshqaruvini ta’minlash, bajaruvchilar 
ishlarini qabul qilish va to’lash. Shartnomachi sifatida loyiha raxbari yoki loyihaning 
boshqa faol ishtirokchilari chiqishi mumkin. 
Subshartnomachi  –  yuqoriroq  darajadagi  shartnomachi  yoki  subshartnomachi 
bilan  shartnoma  aloqalariga  kirishida.  Shartnoma  bo’yicha  ish  va  xizmatlarni 
bajarishga javobgardir. 
Loyihalovchi  –  yuridik  shaxs  bo’lib,  loyiha  doirasida  loyihaviy  izlanish 
ishlarini  shartnoma  bo’yicha  bajaradi.  Loyihaning  asosiy  shartnomachisi  yoki 
bevosita buyurtmachi bilan shartnoma aloqalariga kirishadi.  
Asosiy  vositachi  –  yuridik  shaxs  bo’lib,  uning  taklifi  buyurtmachi  tomonidan 
qabul  qilingan. Shartnoma  asosida  ishlarni  bajaralishiga  javobgar.  Alohida  ishlar  va 
xizmatlarni bajarishga subvositachilar bilan shartnomalar tuzadi va tanlaydi. Qurilish 
loyihalarida  asosiy  vositachi  vazifasini odatda  qurilish  yoki  loyiha-qurilish  firmalari 
va tashkilotlari bajaradi.  
Ta’minotchilar – subshartnomachilar, ular shartnoma asosida turli xil yetkazib 
berish  ishlari  –  materiallar,  uskunalar,  transport  vositalari  va  boshqalarni  amalga 
oshiradi.  
Ruxsatnoma  beruvchilar  –  tashkilotlar  bo’lib,  yer  maydoniga  egalik  qilish 
huquqi,  savdo  qilish,  ma’lum  turdagi  ish  va  xizmatlar  va  hakazolar  uchun  ruxsat 
beradi. 
Hukumat  tashkilotlari  –  o’z  manfaatlarini  loyiha  ishtirokchilarida  soliq  solish 
yo’li  bilan  qondiruvchi  tomon  bo’lib,  loyihani  amalga  oshirish  bilan  bog’liq. 
Ekologik, ijtimoiy va boshqa umumiy va davlat talablarini olg’a suradi va qo’llaydi. 
Yer  maydoni  egasi  –  yuridik  yoki  jismoniy  shaxs  bo’lib,  loyiha  jalb  qilingan 
yer  maydoni  egasidir.  Yerga  egalik  qilish  yoki  foydalanish  xuquqini  shartnoma 
asosida beradi va buyurtmachi bilan aloqaga kirishadi. 
Loyihaning  yakuniy  mahsuloti  ishlab  chiqaruvchisi  –  hosil  bo’lgan  asosiy 

---

25 
 
foizlardan  foydalanishni  amalga  oshiradi  va  yakuniy  mahsulotni  ishlab  chiqaradi. 
Asosiy  maqsad  –  tayyor  mahsulotni  iste’molchilarga  sotishdan  daromad  olish. 
Loyihaning  barcha  bosqichlarida  ishtirok  etadi  va  loyihaning  asosiy  ishtirokchilari 
bilan  o’zaro  munosabatga  kirishadi.  Uning  roli  va  vazifasi  loyihaning  yakuniy 
natijalarida  mulk  hissasiga  bog’liq.  Ko’p  hollarda,  loyiha  buyurtmachisi  va 
investordir.  
Yakuniy  mahsulot  iste’molchilari  –  yuridik  va  jismoniy  shaxslar  bo’lib, 
mahsulot  sotib  oluvchilari  va  foydalanuvchilaridir,  ishlab  chiqarilayotgan  mahsulot 
va  ko’rsatilayotgan  xizmatlarga  talablarni  belgilab  unga  talabni  shakllantirishadi. 
Loyiha  xarajatlari  iste’molchilar  vositalari  hisobiga  qoplanadi  va  loyihaning  barcha 
ishtirokchilari foydasi shakllanadi.  
Loyihaning  boshqa  ishtirokchilari.  Loyihani  amalga  oshirishga  loyiha 
muhitining boshqa tomonlari ham ta’sir ko’rsatib, ular loyiha ishtirokchilari bo’lishi 
ham  mumkin,  bu:  asosiy  ishtirokchilarning  raqiblari;  loyihani  amalga  oshirishda 
iqtisodiy  manfaatlari  to’qnashadigan  ijtimoiy  guruhlar  va  noiqtisodiy  loyiha 
xomiylari; turli injenerlik tashkilotlari, (loyihaga jalb etilgan) va boshqalar.