Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti d. Yu. Xujamkulov, D. A. Ismailov investitsiya loyihalarini

S
b
 = OF + NA + Z + F + KV + NS * K
i 
,    
 
bu  yerda:  S
b
  –  kompaniya  (korxona)  sof  balans  qiymati;  OF  –  kompaniya 
indekslashgan asosiy fondlarining qoldiq qiymati; NA – nomoddiy aktivlar summasi; 
Z  –  material  aylanma  fondlari  zahiralarining  qoldiq  qiymati  bo’yicha  summasi;  F  – 
kompaniya  barcha  shaklida  moliyaviy  resurslaridan  uning  qarzdorligi  ayrilgandagi 
summasi; NS – tugallanmagan qurilish; K
i
 – asosiy fondlarni indekslash koeffitsienti. 
b)  Foyda  asosida,  bunday  baholash  tamoyili  keyingi  yillarda  olingan  o’rtacha 
yillik  foyda  real  summasi  va  investitsiyaning  o’rtacha  foyda  me’yori  asosida 
aniqlanadi. Soddalashgan hisob-kitobi quyidagi formula bilan hisoblanadi: 
P
S
K
N
P
S

, 
  
bu  yerda:  S
K
  –  foyda  miqdori  asosidagi  korxona  qiymati;  P
S
  –  o’rtacha  yillik 
foyda real summasi; N
P
 – investitsiya o’rtacha foydalilik me’yori. 
Ikkinchi  bosqichda  moliyaviy  investitsiyalarni  amalga  oshirish  uchun  zarur 
bo’lgan investitsion resurslarga ehtiyoj prognozi aniqlanadi. 
Buning  hisob-kitobi,  prognozlashtirilayotgan  davrda  investitsiya  shakllari 
nisbatiga asoslangan va u quyidagi formula bilan hisoblanadi: 
R
F
R
F
U
U
IR
IR


 , 
 
bu yerda: IR
F
 – moliyaviy investitsiyalarni amalga oshirish uchun investitsion 
resurslarga  talab;  IR
R
  –  real  investitsiyalarni  amalga  oshirish  uchun  investitsion 
resurslarga  talab;  U
F
  –  prognoz  davridagi  moliyaviy  investitsiyalarning  solishtirma 
og’irligi; U
R
 – prognoz davridagi real investitsiyalarning solishtirma og’irligi. 
Har xil manbalar hisobiga investitsion resurslarni tashkil etish imkoniyatlarini 
o’rganish strategiyani ishlab chiqishning ikkinchi bosqichi hisoblanadi. 
Investitsion resurslar o’zlarini maxsus tovar sifatida namoyon etadi. 
Investitsiyalarini quyidagi guruhlarga ajratish qabul qilingan: 
1. Investitsiya ob’ekti bo’yicha ajratiladi: 

---

49 
 
-  real  (kapital  ko’rinishidagi)  investitsiyalar  –  bu  ishlab  chiqarishga  qo’yilgan 
uzoq muddatli mablag’, qoida bo’yicha, real aktivlarini sotib olish bilan bog’liq; 
-  portfel  (inominal)  investitsiyalar  –  bu  qiymatli  qog’ozlarga  qo’yilgan 
mablag’,  boshqa  korxonaga  o’z  mablag’ini  kreditga  berish  hisobiga  (pay)  hissadir. 
Portfel  investitsiyada  investorining  vazifasi  investitsion  portfelini  mukammal 
boshqarish  va  shakllantirish,  qoida  bo’yicha,  qiymatli  qog’ozlarining  oldi-sotdi 
jarayonini  amalga  oshirishdan  iboratdir.  Shunday  qilib,  investitsion  portfel  –  qisqa 
muddatli moliyaviy jarayondir; 
-  intellektual  (aqliy,  ilmiy)  investitsiya  –  mablag’ini  kadrlar  tayyorlashga 
qo’yish,  kadrlar  malakasini  oshirish,  qayta  tayyorlash  (insoniy  kapital),  reklamaga, 
ilmiy  izlanishga  (innovatsiya),  ijtimoiy  sohaga  qo’yishdir.  Ularining  muhimligi 
shundaki,  investitsiya  qo’yiladigan  ob’ekt  va  samara  beradigan  ob’ekt  bir-birlariga 
vaqt  bo’yicha  ham,  makon  bo’yicha  ham  mos  kelmaydi,  bu  ularni  rejalashtirish  va 
baholashini qiyinlashtiradi. 
2. Qayta  tiklash  jarayoni  bilan  bog’liq  holda  (faoliyatga  yo’naltirilganligi) 
investitsiyalar quyidagilarga bo’linadi: 
- brutto-investitsiya; 
- sof-investitsiya; 
- reinvestitsiya.