1.Акрамов Э.А.Корхоналарнинг молиявий олатини та .-Т.: “Молия”,
ҳ
ҳ
2003 й.
2.Анализ финансовой отчетности. Под ред. О.Ф.Ефимовой, .В.Мельник.
–М.: «Омега-Л», 2007 г.
3.Басовский Т.Е. Теория экономического анализа. –М.: «Инфра-М»,
2006 г.
4.Хачатурян Н.М. Анализ финансово-хозяйственной деятельности. Ростов
на Дону.: «Феникс». 2007 г.
5.www.uz- (Национальная Информационная агентство)
6.www
. msu
. ru
– (МГУ)
7.www
. fr
. ru
– (Финансовая академия при провительстве Российской
Федерации)
X BOB. AVTOMATIК BОSHQАRISH TIЗIMIDА IQTISОDIY TАHLIL
10.1.Avtomatiк bоshqаrish tizimining kompleks tahlildagi o’rni va ro’li.
Avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimining (ABT) paydo bo’lishi xalq xo’jaligi
boshqaruvining takomillashtirish yo’llaridan biri hisoblanadi. ABT boshqaruvning
barcha darajalaridan ishlab chiqiladi: KABT – korxonalari, ABT – tarmoqlari, ATDT
– markazlashgan boshqaruv organlari va boshqalar.
Eng ommabop turlaridan biri
ABTK hisoblanadi. U korxonaning xo’jalik faoliyati boshqarishning asosiy
masalalarini yechish uchun zamonaviy axborot –texnikasi va iqtisodiy – matematik
usullar qo’llaydigan boshqaruv tizimidir.
ABT yaratilishiga quyidagi avtomatik boshqarish tizimining funksional bo’g’ini
ishlab chiqildi:
•
ishlab chiqarishning texnik tayyorgarligini boshqarish;
•
xom – ashyo texnik ta’minot boshqaruvi;
•
asosiy ishlab chiqarishning opratsion boshqaruvi;
143
•
sotishni boshqarish;
•
sifatni boshqarish;
•
moliyani boshqarish;
•
normativ xo’jalikni boshqarish.
Endi esa shu bo’g’innig ayrim masalalarni va ularning vazifalarini ko’rib
chiqamiz. Texnik iqtisodiy reja bo’g’ini masalalarning vazifasi korxonanig xo’jalik
faoliyati ko’rsatkishlarning hisob – kitob rejasining o’tkazilishini ta’minlash. Unda
quyidagi masalalar yechiladi:
•
ishlab
chiqarishni rejalashtirish;
•
mahsulot realizatsiyasi;
•
ishlab chiqarish samaradorligini rejalashtirish;
•
kapital qo’yilmalarni rejalashtirish;
•
foyda va rentabellikni rejalashirish;
•
tannarxni rejalashtirish;
•
tannarxni rejalashtirish;
•
moliyaviy
rejani tuzish;
KABT dagi buxgalteriya hisobi bo’g’ini zamonaviy hisoblash texnika bazasi
asosida hisob jarayonlarining takomillashtirishni ta’minlash kerak. Bu esa axborot
sifatini oshirishga, mehnat harajatlarini kamaytirishga,
axborot olish vaqti va uni
qayta ishlashga yordam beradi.
Xalq xo’jaligi bo’g’inida EHM yordamida har hil normativ axborotlarni olish va
saqlashni tashkil rtishi mumkin.
KABT bo’g’nida iqtisodiy tahlilda qaror qabul qiladigan baza ma’lum o’ringa
ega. Hozirgi vaqtda KABTda alohida iqisodiy tizim yo’q. Iqtisodiy tahlilda faqat
uchta masala mustaqil berilgan:
1) tannarx, rentabellik va maxsulot narhi tahlili (sexlar bo’yicha bir oy uchun );
2) hom-ashyo hisobi va tahlili ( sexlar bo’yicha bir oy uchun );
144
3) ishchilarning ishlab chiqarish normasi bajarilishini hisobi va tahlili (sexlar
bo’yicha bir oy uchun );
Bu shartlarda kompleks boshqaruv haqida gapirib bo’lmaydi, chunki iqtisodiy
tahlil kabi boshqaruv jarayoning asosiy bosqichida uyg’unlik yo’qoladi. Buning
oqibatida optimizatsiyalash maslalar yechimiqiyin, chunki bu maqsadlarni amalgam
oshirish uchun axborotni birlamchi hujjatlarda qo’lda
qilish kerak, o’z navbatida
ko’pgina mehnat harajatlarini o’z ichiga oladi. Bank ma’lumotlariga asoslanib
avtomatlashtirilgan tizimishlashga shart sharoitlaryaratilib
u zamonaviy ABT
yordamida yagona YAHM va kichik hisoblash mashina oilasini hozirgi vaqtda texnik
ta’minlash sifatida ma’lumotlar banki (MB) deb, u ABT axborot ta’minlash
tashkilotining kompleks vositasidir.
Axborotni qulay saqlash uchun ma’lumotlar bazasi aniq prinsiplar asosida
fayllarga guruhlanadi. Fayl - bu ma’lumotlar to’plashni ( axborot massivi ) ifodalaydi,
u klassifikatsiya belgisiga ko’ra guruhlanadi.
Shunday mexanizatsiyada mikro va mini EHM vositalari qo’llanishi analitik
ishga hech qanaqa ta’sir ko’rsatmaydi. Bu yerda avtomatlashtirishga faqat hisoblash
jarayoniga duch keladi, bu esa o’z navbatida analitik ishni kamaytiradi.
KABda shu kabi bo’g’inning yaratilishi quyidagi sabablarga chorlaydi :
1) Iqtisodiy tahlilning komplesliligi;
2) Korxona faoliyatining iqtisodiy ko’rsatkichlari hisobining
yagonaligi;
3) Korxona ish natijasining umumiyligi;
4)Ishlab chiqarish samaradorligini oshirish uchun zaxirani aniqlash v
mobilizatsiya qilish.
Agar xo’jalik faoliyati tahlili (XFT ) masalalari har hil KABT bo’g’inlarida
yechilsa, iqtisodiy tahlil kompleksiga erishish qiyin. Bu holda maslalar ko’rib
chiqilmaydi, o’zaro bog’liqlik va o’zaro ta’siri bir ko’rsatkichlarning
boshqa
ko’rsatkichlarga o’rnatilgan, yani umumiylik bo’lib ko’rsatiladigan ko’rsatkichlar
tizimiga kiritiladi. Buning barchasi korxona iqtisodiyotini boshqarishini
145
qiyinlashtiradi, xo’jalik yurgizish samaradorligini tushiradi. Kompleks iqtisodiy
tahlilda KABT ga qarashli
mustaqil tizimning yaratilishi, korxonalar faoliyati
tahlilining metodikasi mavjudligi bilan osonlashadi.
Bu metodikalarda analitik masalalar yechimi mavjud bo’lib, ular oson
shakllanadi, algoritmlanadi va EHM da amalgam oshirilishi oson keshadi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
