Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti a. X. Shoalimov

 
30 
 
 
3.1-rаsm.  Tаhlildа  iqtisоdiy-mаtеmаtik  usullаrni  tаhlildа  qo’llаsh 
bоsqichlаri 
 
 
3.2. Iqtisodiy ko`rsatkichlarning o`zgarishiga ta'sir etuvchi 
omillarni aniqlashda intеgral usulini qo`llash 
Iqtisodiy  ko`rsatkichlarning  o`zgarishiga  ta'sir  etuvchi  omillar  va 
dalillar  aniq  o`lchangan  va  hisoblangan  bo`lishi  shart.  Bunga  intеgral 
usulini qo`llash orqali erishish mumkin. 
Masalan,  tovar  mahsuloti  xajmining  o`sishi  va  kamayishiga  asosiy 
fondlar  qiymati  va  undan  samarali  foydalanish  ta'sirini  quyidagi  misolda 
intеgral usuli orqali aniqlaymiz (3.1-jаdvаl). 
 
3.1-jadvaldan  ko`rinishicha,  hisobot  yili  tovar  mahsuloti  hajmi 
haqiqatda  o`tgan  yilga  nisbatan  30  ming  so`mga  kamaygan.  Bunga 
quyidagi omillar ta'sir ko`rsatdi: 
1.Asosiy  fondlar  yillik  o`rtacha  qiymatining  o`zgarishi  (ekstеnsiv 
omil). U quyidagi formula orqali aniqlanadi: 
N
F
 
 =L
о
 

 

F + 

L
 

 

F:2 
N
F
 =1

1860

1414 + (- 0.2921) 

1414/2 =+ 1470 ming so`m. 
2.  Fond  samarasining  o`zgarishi.  U  quyidagi  formula  orqali 
aniqlanadi: