Toshkent davlat agrar untversiteti

17.2. Mutaxassis hamda rahbar shaxslarning huquq va vazifalari
Xo‘jalik  rahbarlari  o ‘z  faoliyatida  mehnat  xavfsizligi  bo‘yicha 
ish joylarida  so g io m   va  xavfsiz  ish  sharoitlarini  yaratib  berishlari 
uchun  quyidagi  asosiy  vazifalam i  bajarishlari  kerak:  amaldagi 
standartlarga (andozalarga), mehnat  xavfsizligi va yong‘inga qarshi 
saqlanish me’yor va  qoidalariga rioya qilish, ishlab chiqarishgal doir 
ilg‘or tajriba va mehnat xavfsizligini  boshqarish tizimini joriy qilish, 
har yili mansabdor shaxslar ichidan buyruq asosida har bir tarmoqda 
mehnat xavfsizligiga, uni tashkil qilishga va yong‘inning oldini olish 
ishlariga javobgar shaxs tayyorlash,  shuningdek, mehnat xavfsizligi 
xizmatchilar  shtatini  to‘ldirib  turish,  uning  rejalarini  tasdiqlash  va 
ishga  rahbarlik  qilish,  mehnat  xavfsizligi  bo‘yicha mutaxassislami 
o ‘z  joylarida  ishlatish  va  ular  tomonidan  ishlaming  tez  bajarilishi 
uchun  transport  vositasi  ajratish,  jam oa  shartnomasini  (jamoa 
xo‘jaliklarida mehnat xavfsizligi va ijtimoiy masalalar bo‘yicha bitim) 
tuzish;  mehnat  xavfsizligi  bo‘yicha  chora-tadbirlami,  yong‘inning 
oldini  olish  va  ulam i  moddiy vositalar bilan  ta’minlashlari  shart.
Bosh  mutaxassislar  ishlab  chiqarishda  mehnat  xavfsizligining 
holatdagi sex va uchastkalarda zararsiz va xavfsiz mehnat sharoitlarini 
yaratib berishga javob beradi. M ehnat xavfsizligi bo‘yicha amaldagi 
qonun  va  m e’yo rlarg a  amal  q ilin ish   shart.  Shuningdek,  ular 
mutaxassislar  va  uch astk a  rah b arlari  ishini,  jarohatlanishTar, 
kasalliklar,  avariyalar  va  yong‘iiilam ing  oldini  olishga,  ishlab 
chiqarish  jarayoniga  yuqori  texnologiyalami  tatbiq  etish,  ishlab 
chiqarish  jarayonlarini  mexanizatsiyalash,  avtomatlashtirish  va 
kompyuterlashtirishga mas’uldirlar. U lar xavfsiz mehnat sharoitlarini
2 19

---

yaxshilashga,  standartlar,  xavfsiz  mehnat bo‘yicha  fan,  texnika va 
ilg fcor  tajribalarni  tatbiq  etgan  holda  jalb  etadilar.  Shaxsiy 
himoy alanish vositalariga talabnomalar tuzish va maxsus kiyimlami, 
m axsus  oyoq-kiyimlami  va  himoyalanish moslamalarini,  sovun, 
yuvuvchi va yog‘ ketkazuvchi vositalami, sut, shifobaxsh profilaktika 
ovqatlarning talabga javob berishini nazorat qiladi. Nosoz mashina 
va uskunalami ishga qo^ymaslikni, ishchilarga sanitariya mashinasida 
xizmat ko‘rsatishni ta ’minlaydilar. Texnologik uskunalami ro‘yxatga 
olish v a  hujjatlashtirishni,  yuqori bosim ostida ishlaydigan idish va 
apparatlami,  yuk  k o ‘tarib  turadigan  mashina  va  mexanizmlami, 
nazorat  oichov asboblarini va boshqa uskunalami vaqti-vaqti bilan 
sinovdan o ‘tkazib, hujjatlashtirib turadilar. Uchastkalaming stansiya- 
texnik holatini pasportizatsiyadan o‘tkazishni tashkil qiladilar. Mehnat 
xavfsizligi  va  stansiyalarda  sogiomlashtirish  chora-tadbirlaming 
kom pleks  rejalarini  ishlab  chiqish  va  bajarilishini,  bo‘limlarni 
standartlar,  qoidalar,  qoilaiimalar,  o‘qitish uchun  texnik  vositalar 
bilan  t a ’minlaydilar.
Odamlami xavfsiz transport vositalarda tashish, mehnat xavfsizligi 
bo‘yicha qoilanmalar ishlab chiqish, o‘rta zvenodagi mutaxassislami 
o‘qitishni  tashkil  qilish  va unda  ishtirok  etish,  oxirida  bilimlami 
tekshirish, yo i-y o ‘riqlami sifatli va o‘z vaqtida o‘tkazilishni nazorat 
qilish,  ishlabchiqarishdagi shikastlarvakasbiykasalliklami hisobga 
olish v a  tahlil qilish, o‘zi rahbarlik qilayotgan tarmoqda sodir boigan 
baxtsiz  hodisalami  tekshirishda  qatnashishlari  shart  va  yuqorida 
ko‘rsatilganlaming  bajarilishiga javobgardirlar.
B o‘ lim  boshliqlari,  fermalar,  avtogaraj,  ustaxona,  fermerlar, 
om borxona  m udirlari,  prorablar,  brigadir,  m asterlar  o ‘zlari 
boshqarayotgan uchastkalarda mehnat xavfsizligiga javobgardirlar. 
Bu borada ular ish joylaridasogiom va xavfsiz mehnat sharoitlarini 
yaratish qoidalarini, mehnat xavfsizligi va yong‘indan saqlash me’yor 
va  qoidalariga  rioya  qilishni,  standartlar,  qoidalar,  me’yor  va 
q o ila n m a la rd a n   foydalanishni,  mehnat  xavfsizligi  b o ‘yicha 
ko‘rsatmalami  bajarishni  ta’minlashni,  nazorat organlarining taklif 
va  ko‘rsatmalarini  bilishlari  hamda  rahbarlar,  mehnat  xavfsizligi 
mutaxassislari,  nazorat  organlarining  taklif va  k o ‘rsatmalarini 
bajarishlari kerak. Qozonxona qurilmalarini, bosim ostida ishlaydigan 
apparat  va  idishlami,  yuk  ko‘taradigan mashina  va  mexanizmlami 
o‘z vaqtida ro‘yxatdan o‘tkazish, texnik hujyatlashtirishda va sinovdan