|
Dorivor gulxayri - Althaea Officinalis L.; Arman gulxayrisi - Althaea Armeniaca Ten. gulxayridoshlar — Malvaceae oilasiga kiradi. Gulxayri ko‘p yillik, bo‘yi 150-160 sm bo‘ladigan o ‘t o ‘simlik. Ildizpoyasi kalta, yo‘g‘on, ko‘p boshli. o‘q ildizi 50 sm uzunlikda bo‘lib, yuqori qismi yog‘ochlangan bo ‘ladi. Poyasi - bitta yoki bir nechta, tik o ‘suvchi, silindrsimon, kam shoxli, pastki qismi yog‘ochlangan. Bargi oddiy bo‘lib, bandi bilan poyada ketma-ket joylashgan, poyaning yuqori qismidagilari butun, tuxumsimon, o ‘rta va pastkilari esa uch yoki besh bo‘lakli, qo‘shim cha bargi mayda, ingichka, lansetsimon yoki chiziqsimon. Barg plastinkasi o ‘tkir uchli va tishsimon qirrali bo‘ladi. Poya, shox va bargi sertuk boig an id an kulrang-yashil tusda k o ‘rinadi. Gullari barg qo‘ltig‘iga, poya va shoxlari uchiga joylashgan bo ‘ladi. Gulkosachasi ikki qavatli. Pastki kosacha 8-12 bo‘lakka ajralgan, ustki kosachasi esa besh bo‘lakli. Kosacha barglari m eva bilan qoladi. Tojbargi 5 ta bo‘lib, pushti rangda, otaligi (changchi) ko‘p sonli. Ular ipi bilan birlashib, naycha hosil qiladi. Onalik (urug‘chi) tuguni 15-25 xonali, yuqoriga joylashgan. Mevasi - yassi, yum aloq, serurug‘li, quruq meva. Iyun oyidan sentyabrgacha gullaydi, mevasi iyuldan boshlab etiladi [6].
Gulxayri ildizidan sharbat olinadi.
II-BOB. TADQIQOT O’TKAZISH SHAROITI VA USLUBLARI
2.1. Tadqiqot o‘tkazish joyi va sharoiti
Dissertatsiya mavzusi yuzasidan nazariy amaliy tadqiqotlar 2021-2022 yillar mobaynida Toshkent davlat agrar universitetining Sabzavotchilik, polizchilik va karioshkachilik kafedrasida olib boriladi. Asosiy dala tajribalari Toshkent viloyati Qibray tumanida joylashgan Toshkent davlat agrar universiteti Innavatsion ishlanmalar va maslaxat markazi (DUK) da, laboratoriya tahlillari О‘zR FA ning akademik A.S.Sodiqov nomidagi bioorganik kimyo institutining hujayra texnologiyasi laboratoriyasida bajariladi.
Iqlimi. Asosiy dala tajribalari о‘tkaziladigan Toshkent davlat agrar universiteti Innavatsion ishlanmalar va maslaxat markazi (DUK) ning iqlimi Toshkent viloyati uchun xos. Ushbu viloyat respublikaning shimoliy-sharqiy qismida joylashgan bо‘lib, G‘arbiy Tyan-Shan tog‘i va tog‘oldi hududlarini, Angren va Chirchiq daryolari vodiysini о‘z ichiga oladi. Viloyat hududi 42017' va 40015 'shimoliy kenglik va 68039' va 7102' sharqiy uzunlikda joylashgan.
Toshkent davlat agrar universiteti Innavatsion ishlanmalar va maslaxat markazi (DUK) Chirchiq daryosining yuqorigi terrasasida joylashgan hudud hisoblanadi. Tajriba maydonining dengiz sathiga nisbatan balandligi 486 m ni tashkil etadi.
Yer osti sizot suvlarining sathi о‘rtacha 5-8 m. chuqurlikda joylashgan. Maydon talab darajasida zovurlangan bо‘lib, sizot suvlarining Salar daryosiga chiqarib yuborilishi ta’minlangan.
Tajriba maydonining harorat va quyosh yorug‘ligi bilan ta’minlanganlik darajasi mо‘tadil iqlim mintaqasi uchun xos.
Tajriba maydonida havoning eng issiq davri iyun-iyul oylariga tо‘g‘ri keladi. Bu davrda havoning о‘rtacha kunlik harorati 37-38 °S, ayrim kunlarda hatto undan yuqoriga ham kо‘tariladi. Haroratning ushbu darajasi tok kо‘chatlarini yetishtirishda muhim bо‘lib, maksimal foydali harorat yig‘indisini tо‘playdi va novdalarning pishib yetilishiga zamin hozirlanadi. Biroq transpiratsiya jadalligini inobatga olib, bu davrda tok kо‘chatlari va ona tuplarni muntazam sug‘orib turish taqozo etiladi.
Tajriba maydonida havo haroratining pasayib borishi sentabr oyining ikkinchi о‘n kunligidan boshlanadi. Eng sovuq davr dekabr oyi о‘rtalaridan fevral oyiing boshlarigacha davom etadi.
Ma’lumki yog‘ingarchilik tok kо‘chatlari bilan tajriba olib borishda muhim ahamiyatga egadir. Tajriba maydonida yog‘ingarchilik eng kо‘p kuzatiladigan davr kech kuz (noyabr-dekabr) va erta bahorga (fevral-mart) tо‘g‘ri keladi. Bu davrda yog‘ingarchilikning maksimal miqdori oyiga о‘rtacha 48-50 mm gacha yetishi mumkin.
Atmosfera yog‘ingarchiligining eng past miqdori iyul oyiga tо‘g‘ri keladi va u amalda deyarli 0 ga teng bо‘ladi (2.1-rasmga qarang).
Do'stlaringiz bilan baham: |
