Тошкент давлат аграр университети

Тарифли – малакавий қайдномада 
(справочник) – ҳар бир ишчининг 
бажарадиган асосий иш тури, уларнинг тавсифномаси ва разрядлари берилган махсус 
маълумотномага асосан иш ҳақи берилади: бунда бажарилган ишнинг мураккаблиги, 
аниқ бажарилганлиги, жавобгарлиги учун тегишли разряд қўйилади (берилади). 
Таъмирлаш корхоналарида икки шаклда бажарилган ишга (меҳнатга) ҳақ 
тўлаш қабул қилинган: 
ишбай-мукофотли; 
вақтбай-мукофотли; 
Булардан биринчиси кўпроқ қўлланилиб келинмоқда. Бу ҳолда ишга (меҳнатга) 
ҳақ тўлаш ишни техник талабларга мос, берилган расценкалар бўйича амалга 
оширилади. Юқори сифатли ва муддатидан олдин бажарилган ишлар учун ишбай 
ишчилар мукофотланади. Мукофот олинадиган ишбай иш ҳақига нисбатан фоизда 
берилади. 
Иккинчи шаклдаги ҳақ тўлаш, бажарилган иш турини, ҳажмини аниқлаш 
қийин бўлган ҳолларда қўлланилади. Иш ҳақи ҳажми берилган топшириқни 
бажаришга керак бўладиган вақт кўп талаб қилинишига қараб ҳақ берилади.
Баъзан таъмирлаш ишларига механизаторларни ҳам жалб қилганда аккордно-
мукофотли шаклда ҳам иш ҳақи тўлаш мумкин: бунда ниҳоятда кўп ҳажмдаги иш 
умумий баҳоланади, ажратиш-йиғиш ишларига ҳам шу шаклда тўланади (масалан, 
бутун трактор ѐки комбайн, автомобилларни қисмларга ажратиш-йиғиш ишлари). Бу 
шакл кўпроқ ширкат хўжаликларида ишлатилади. 
I-разряд энг паст малака ҳисобланиб, VI-разряд эса энг юқори разряд 
ҳисобланади. 
Соатбай ҳақ тўлашнинг камчилиги: 
берилган малакадаги тоифа учун 
“уравниловка” дек салбий ҳолатни вужудга келтиради: ким яхши, ким ѐмон 
ишлаганлиги ҳисобга олинмайди; иш унумдорлиги ҳам ҳисобга олинмайди, 
ишчиларни иш унумдорлигини оширишига рағбатлантирилмайди, корхонага наф 
бермайди (бу шакл меъѐрлашга мумкин бўлмаган ишчилар учун қўлланилади – 
навбатчи слесар, электромонтер, ѐлланма ишчилар). 

---

327 
Соатбай-мукофотли шаклдаги ҳақ тўлаш “уравниловка” га йўл қўйилмайди. 
Ишнинг сифати ва сонига қараб мукофот берилади.