|
Mikroflora (mikro... va flora) -muayyan tabiiy muhit (tuproq, suv, havo, oziq-ovqat mahsulotlari, hayvon, oʻsimlik, odam organizmi yoki organlari)da yashaydigan mikroorganizmlar majmui. Mikrooflora termini, odatda, tabiiy substratlarga nisbatan koʻllanadi. Mikroorganizmlarning muhitdagi soni tekshirilayotgan moddaning maʼlum hajmini qattiq yoki suyuq oziq muhitida oʻstirish yoki b. yoʻllar bilan aniqlanadi. Ifloslanganlik darajasiga qarab 1ml suvda 5 mingdan 100 minggacha, 1 g tuproqda 2—3 mln.gacha mikroorganizmlar boʻlishi mumkin.
Odam va hayvonlar terisi, shilliq pardalari, meʼdasi, ichaklari va boshqa organlari ham M Mikroorganizmlar ning doimiy yashash joyi boʻlib, normal sharoitda organizmga ziyon yetkazmaydi
Entomoftorali zamburug‘lar tabiatda kunincha turli xil xashorotlarning (shira, chivin, chigirtka va x.k) yoppasiga qirilishiga sabab bo‘ladi Har bir tur zamburug‘i ma’lum bir xashorat turini zararlaydi, SHuning uchun bu Zamburug‘larning ba’zi bir turlarini qishloq va urmon xo‘jaligida biologik kurashda gullash mumkin.
Shuni alohida e’tirof etish kerakki, hozirgi paytda Respublikamizda g‘o‘za, bug‘doy va boshqa ekinlarni zararkunandalar, kasalliklar hamda begona o‘tlardan himoya qilishga katta e’tibor berilyapti, chunki o‘simliklarni, zararkunanda kasallikka begona o‘tlardan o‘z vaqtida himoya qilish ekinlardan mo‘l va yuqori sifatli mahsulot yetishtirishda asosiy omillardan biri zkanligini hisobga olib, 2000 yilning 31 avgustida O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov «Qishloq xo‘jalik o‘simliklarini zararkunandalar, kasalliklar va begona o‘tlardan himoya qilish» №116-P raqamli maxsus qonun qabo‘l qildi.
Bu qonunni O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan 2000 yil 31 aigust №117-P raqami bilan tasdiklandi va ushbu qonunni kuchga kiritilishiga ruxsat etildi. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan qabo‘l qilingan ushbu qonunning maqsadi «Qishloq xo‘jalik o‘simliklarini zararkunandalar, kasalliklar va begona o‘tlardan himoya qilish vositalarining inson sog‘ligiga, atrof tabiiy muhitga zararli ta’sirini oldini olish bilan biologik bo‘lgan munosabatlarni tartibga solishdan iborat» bo‘lib, asosan qishloq xo‘jalik ekinlarini zararkunandalar, kasalliklar va begona o‘tlardan himoya qilishda biologik uygunlashtirilgan usulni keng joriy etilishiga qaratilgan.
Tabiatda mayda jonivorlar foydali va zararlilari bir-biridan ajratilmagan holda jamoa shaklida aralash hayot kechirishadi. Hayvonlar va o‘simliklarning va mayda jonivorlarning bir-xil sharoitda birgalikda hayot kechirishi tarixiy mujassamlangan guruh bo‘lib, biosenozni tashkil qiladi.
Jonivorlarning biosenozda o‘zaro aloqasi juda murakkab bo‘lib, turlararo yoki biosinetik aloqadordir, aloqadorlikning asosiy formalaridan biri bu simbioz, yirtqichli, tekinxo‘rlik va antibiozdir.
SIMBIOZ-bu har xil turdagi hasharotlarning o‘zaro hamkorlikka yashashiga simbioz deb ataladi. Hasharotlarning simbiotik usulda hayot kechirishida ularning o‘zaro munosabatda bo‘lishi foreziya, mutalizm, kommensalizm bilan farqlanadi.
Foreziya - bu bir hasharotning ikkinchi bir hasharotga yopishib olib harakatlanishi va o‘zi uchun oziqa bor joyga borishi va u yerda boshqa hasharotning tuxumi yoki qurtlari bilan ovqatlanishidir.
Masalan gulni changlatuvchi qo‘ng‘izlar tuxumini gulga kuyadi, tuxumdan chiqqan chunalchangsimon qurtlar asal ari gulni nektarini olgani yoki changlatgani gulga kunganida asalariga yopishib keladi va uni asalari o‘z uyasiga kuyadi bu qurt asalarini tuxumi va uni to‘plagan asli bilan ovqatlanib hayot kechiradi.
Mutualizm-bu shunday simbiozki, bunda bir jonivor ikkinchi ikkinchi bir jonivorni bir joydan ikkinchi joyga ko‘chirib olib borib kuyadi va uni chiqargan chiqindisi bilan u ovqatlanib hayot kechiradi.
Busariq chumoli bilan shiralar o‘rtasidagi o‘zaro munosabat bo‘lib, chumoli shirani tashib o‘simlikning yosh bargiga olib borib kuyadi, shira yosh bargni so‘rib oziqlanadi va shira chiqargan shirali chiqindi bilan chumoli hayot kechiradi.
Hasharotlar o‘rtasida o‘zaro munosabatlardan biri bu yirtqichlikdir. Bunda bir hasharot yirtqichlik bilan ikkinchi hasharotning tuxumini va yosh qurtini yeb kuyadi. Masalan, xon qizi qo‘ng‘izi shiralarni yeb tugatadi. O‘zini avlodini o‘zi yeb quyishi konnibalizm deb ataladi, bu asosan oltinko‘zlarda hamda ko‘sak qurtlarida sodir bo‘ladi, katta yoshdagi qurtlar kichik yoshdagi qurtlarni yeb tugatadi.
Hasharotlar ichida o‘zaro hamkorlik va o‘zaro munosabat bu tekinxo‘rlikdir. Tekinxo‘rlik bir jonivor hisobiga ikkinchi bir jonivorning hayot kechirishidir. Jumladan trixogrammaning avlodi ko‘sak qurtining tuxumi hisobiga hayot kechiradi.
Tekinxo‘rlik quyidagilarga bo‘linadi:
Endotekinxo‘rlik-trixogramma qo‘ygan tuxum ko‘sak qurti tuxumi ichida hayot kechiradi va oddiy trixogramma uchib chiqadi.
Ekzotekinxo‘rlik zararkunandaning tanasi ustidagi yaralarida joylashib olib uni shirasi bilan hayot kechiradi. Masalan, afis koliforniya qolqondori teknxo‘rlik qiladi.
Birlamchi va yuqori tekinxo‘rlik bir jonivor ikkinchi bir jonivor hisobiga hayot kechirishi birlamchi tekinxo‘rlik deyilsa, anashu jonivorning yana bir turdagi jonivor hisobiga hayot kechirishi zsa yuqori tekinxo‘rlik deb ataladi.
Bir hasharot tekinxo‘rlik qilish uchun ikkinchi bir hasharotga o‘z tuxumini qo‘ysa anashu tuxumga boshqa bir hasharotning tuxum quyishiga kleptoparazitizm yoki ugirlik tekinxo‘rlik deb ataladi.
Bir jonivor bilan ikkinchi bir jonivorlar o‘rtasida antogonistik hodisa ruy beradi, natijada bir organizm chiqargan modda bilan ikkinchi jonivor halok bo‘ladi, bu hodisaga antibioz deb ataladi. Shu tariqa mayda jonivorlar o‘rtasida o‘zaro aloqadorlik-bog‘lanish mavjud bo‘lib, buning natijasida tabiatdagi munozanat saqlanib turadi, tabiatdagi bunday munozanat bo‘zilsa madaniy o‘simliklarni zararli hasharotlar kuchli zararlashi natijasida paxta va boshqa ekinlar hosildorligiga putur yetkaziladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
