Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali meva-sabzavotchilik, uzumchilik

Ishni bajarish tartibi
: Talabalar himoyalangan joy kombinatlarini bosh rejasi bilan 
tanishib chiqqandan so‘ng, quyidagi ishlarni bajaradilar: 

bu vazifa aniq maydonga ega bo‘lgan issiqxona kombinati bosh rejasini 
ishlab chiqishga bag‘ishlanadi. Bunda vaqtincha foydalaniladigan, kichik hajmli, 
plyonka bilan qoplanadigan qurilmalarini hisobga olgan holda issiqxona turkumi, 
vazifasi, foydalanish muddati, qoplagich va sinchlarni turi, inshootlar maydoni, 
shamolning yo‘nalishi ko‘rsatiladi; 

vazifaga muvofiq, talabalar 1:1000 masshtabda olingan issiqxona qurilma-
larini va yordamchi binolarini rasmini chizib, ularni joylashtirib chiqishlari kerak va 
bularga tushuntirish xatlari yozishlari lozim; 

millimetrli qog‘ozda bajariladigan bu rasmda issiqxona turi, yor-damchi 
xonalar, energetika tarmoqlari, tuproq aralashmasini tayyorlaydigan va saqlaydigan 
maydonlar, yo‘llar, shamoldan saqlanish uchun eqiladigan daraxtlar yo‘nalishi 
ko‘rsatilishi kerak. 
Tushuntirish xatida talaba qanday namunaviy loyihani tanlagan, rasmda 
joylashtirilgan har bir qurilish bo‘limini ko‘rsatadi. Bunda har xil maqsadga 
mo‘ljallangan yordamchi binolar uchun talab qilinadigan maydon bo‘yicha hisoblar 
ko‘rsatiladi. 
O‘zbekiston o‘rmon xo‘jaligi ilmiy-tadqiqot institutida «Netafim» kompaniyasi 
«Mashav» fondi loyihasi bo‘yicha 2001 yilda 0,05 ga maydonli ko‘chat 
yetishtiriladigan, stekloplast qoplamali, ko‘k qalamcha uchun tuman shakllantirgich 
moslamali issiqxonani qurib, ishga tushirgan. Kompaniya 2000-2001 yilarda 
«Sindarobod» issiqxona xo‘jaligini 8 gektarini qayta ta’mirlab, bosh va ishchi oziqali 
eritma tayyorlaydigan bo‘limdan beriladigan eritmani tomchilatib va yomg‘irlatib 
sug‘orish tizimini, mikroiqlimni avtomatlashgan holda boshqaradi-gan tizimni, 
pomidorni changlatish uchun shmel uyalarini va qurilmalarni o‘rnat-gan. 
Issiqxonalardan foydalanish muddatiga ko‘ra
– qishki, yil mobaynida 
foydalaniladigan, baxorgi. Ular qaysi maqsadda foydalanilishiga ko‘ra sabzavot yoki 
ko‘chat yetishtiriladigan bo‘ladi. 

---

262 
2-rasm
Baxorgi issiqxonalarda 3-suratdagidek Yozing issiq kunlarida issiqxona 
qoplamasi olib tashlanadi 
Isitish usuli bo‘yicha
– quyosh yordamida (gelioissiqxonalar), biologik, texnik 
turlarga bo‘linadi. 
3-rasm
Biologik 
isitiladigan 
issiqxonalarda 
chirindi yoki sho‘nga o‘xshash 
qorishmalardan maxsus maydonchalar tayyorlanadi.
Maxsus texnalogiyalar yordamida isitiladigan issiqxonalar 
esa sun’iy ravishda 
meyorlarga amal qilgan xolda isitiladi. Bunday texnalogiyalarni turi juda ko‘p.
4-rasm
 
Nur o‘tkazadigan qoplamasining turi bo‘yicha
– oynavand, plyonkali, 
oynaplastikli, qo‘ziqorin yetishtiriladigan qorong‘u xonalar, suniy yoritiladigan nur

---

263 
o‘tkazmaydigan qoplamali 
issiqxonalar.
5-rasm
Zvenolar soni bo‘yicha
- bir zvenoli 
6-rasm
Bloklilari bir necha zvenolardan iborat bo‘lib, o‘zaro metal tarnovlar, ichki 
ustunlar, yordamida bir-biriga birlashtiriladi. 
–

---

264 
7-rasm
Qoplamalari shakli va konfiguratsiyasi bo‘yicha- to‘g‘ri (yassi), qiya (bir nishabli, 
ikki nishabli yoki angarsimon), poligonal (gumbazsiz), arkasimon, yarim
Foydalanish ketma -ketligiga ko‘ra
– 
statsionar
(bir joyga o‘rnatiladi va 
ishlatishga yaroqsiz xolatga kelgo‘ncha ishlatiladi), 
nostatsionar
(mavsum mobaynida 
bir ekindan ikkinchisiga ko‘chirib o‘rnatiladigan muvaqqat issiqxonalar)
8-rasm
Yerga joylashtirilishiga ko‘ra
– o‘rali va yerga yuza o‘rnatilgan bo‘ladi.
9-rasm
–

---

265 
 
Ichki maydonidan foydalanish bo‘yicha
– 
yerli
(o‘simliklar egatlarda yoki tekis 
maydonda), 
so‘kichaklarda
( tuproq aralashmasi yoki bstratlarda),
oxirsimon
moslamalarda o‘stiriladigan.
 
10-rasm
 
O‘simliklarni joylashtirish usuli bo‘yicha
– bir yarusli, ikki yarusli, ko‘p yarusli va 
konveyrli bo‘ladi. Yerli issiqxonalar doimo bir yarusli bo‘ladi, 
11-rasm