Toshkent davlat agrar universiteti sayyora xolmirzayeva

Logistik tizim tushunchasi
Xizmatlar sohasida logistik tizim tushunchasi, logistikaning asosiy tushunchalaridan biri hisoblanadi. Iqtisodiy mexanizmlar faoliyatini taʼminlovchi turli xil tizimlar mavjud. Ushbu ko‘plikdan aynan logistik tizimlarni, ularni tahlil qilish va yanada takomillashtirish maqsadida ajratish lozim.
Logistik tizim haqida gap yuritishdan oldin “tizim” tushunchasini taʼriflab o‘tamiz. Tizim (yunonchadan olingan bo‘lib - qismlardan tashkil topgan bir butun; birlashma maʼnosini anglatadi) – bu muayyan bir butunlikni paydo qiluvchi, bir-biri bilan aloqa va munosabatlarda bo‘luvchi unsurlar ko‘pligidir.
Quyidagi 4 ta xususiyatga ega bo‘lgan obyektni bemalol “tizim”, deb atashimiz mumkin:
- butunlik va alohidalik;
- o‘zaro aloqa;
- tashkil etish;
-integrativ jihatlar (yaʼni, faqat unsurlar birgaligida yuzaga keladigan xususiyatlar).
Yuqorida aytib o‘tilgan tizimning 4 ta xususiyatini logistik tizimga nisbatan ko‘rib chiqamiz:
Birinchi xususiyat: tizim – bu bir-biri bilan aloqador bo‘lgan unsurlar yig‘indisining butunligidir. Logistik tizimni unsurlarga ajratishni turlicha amalga oshirish mumkin.
Makrodarajada moddiy oqim bir korxonadan ikkinchisiga o‘tadi va unsur sifatida ushbu korxonalar hamda ularni bog‘lovchi vosita sifatida qaralishi mumkin.
Mikrodarajadagi logistik tizimni esa quyidagi tizimchalar ko‘rinishida tasvirlash mumkin: mukammal qaralganda, ushbu tizimchalarning har biri murakkab bir tizim ekanligi ayon bo‘ladi.
Ishlab chiqarishni rejalashtirish va boshqarish – bu tizimcha esa xarid tizimchasidan moddiy oqimni qabul qilib oladi va turli texnologik operatsiyalarni bajarish jarayonida uni boshqarib turadi. Aynan ushbu texnologik operatsiyalar mehnat predmetini mehnat mahsulotiga aylantiradilar.
Realizatsiya (savdo) – bu tizimcha moddiy oqimni logistik tizimdan chiqib ketishini taʼminlaydi.
Ikkinchi xususiyat (aloqalar): Logistik tizim unsurlari orasida muhim aloqalar mavjud. Ular biror-bir qonuniy zaruriyat bilan integrativ jihatlarini ham belgilaydilar.
Makrologistik tizimlarda unsurlar orasidagi aloqa asosini shartnoma tashkil etadi.
Mikrologistik tizimlarda esa unsurlar ichki ishlab chiqarish munosabatlari bilan bog‘langan bo‘ladilar.