Toshkent davlat agrar universiteti samarqand filiali

Oddiy oltinko‘zning (Chrysopa carnea Steph) qishlashini ta’minlash va etuk zotini diapauzaga kiritish tartibi. Qishlash uchun oltinko‘zlarning diapauzaga kiradigan etuk zotlarini saqlash juda ma’qul usuldir. Buning uchun oltinko‘zning etuk zoti saqlanadigan xonalarni yorug‘lik bilan ta’minlash 10 soatga qadar qisqartiriladi. Natijada etuk zotlar qanotlarining rangi yashil yoki salat rangida och pushti ranggacha o‘zgaradi. Bu hasharotlarning diapauzaga kirganligidan dalolat beradi. Diapauzadagi oltinko‘zlar ichiga qog‘oz buklamlari yoki qirindi solingan 2-3 litrli shisha bankalarda sovuq (+2+6°S) xonada saqlanadi. Diapauzadagi oltinko‘zlar saqlash davomida, har oyda ikki marotaba issiq (25-26°S) xonaga 3-4 soatga qo‘yib, jonlantiriladi va oziqlantiriladi. Jonlangan etuk zotlar faqat asal bilan oziqlanadi. Oziqlanib bo‘lgan etuk zotlar yana sovuq xonada diapauzaga o‘tkaziladi va saqlash davom ettiriladi. Oltinko‘zlarning etuk zotlarini shu holatda 3-4 oy saqlash mumkin. Ommaviy usulda biolaboratoriyalarda ko‘paytirilayotgan oltinko‘zlarni albatta yilda bir marotaba yangilatib olish shart.

Oltinko‘zni saqlash. Oltinko‘zni biologik usulda qo‘llashda yaxshi samara olish shartlaridan biribosqichlarida saqlash mumkin. Biroq, eng qulayi tuxumi yoki etuk zotini saqlashdir. Tuxumini 1,5 oygacha etuk zotini 6 oygacha saqlash mumkin. Qo‘shimcha oziqlantirilgan oltinko‘z etuk zotlari tozalanib uchdan dum qismiga qadar payraha solingan 3 litrli ballonlarga 400 tadan qilib solinadi. Ballonlar 8°S haroratda, 85-90% namlikda sovitkichda saqlanadi. Har 15-18 kun oralatib ballonlar optimal sharoitga chiqarilib, har ikki kunda oltinko‘zlar qo‘shimcha oziqlantiriladi. Oltinko‘zni sovitkichda ko‘p miqdorda saqlashning imkoni bo‘lmaganligi uchun xonalarda tabiiy sharoitga yaqin sharoit yaratib ham saqlash mumkin. Buning uchun honada 20°S dan past harorat bo‘lishi va xonaning poli nam yog‘och qipig‘i bilan qoplangan bo‘lishi lozim.

Oltinko‘zning sifat ko‘rsatkichi.

1. Etuk zotning o‘lchami, tana uzunligi 8-10 mm, qanotlarining uzunligi 2,3-3 mm.

2. Urg‘ochisining mahsuldorligi o‘rtacha 200-300 dona tuxum.

3. Tuxumdan va g‘umbakdan chiqish miqdori 94-98%.

4. SHikastlangan oltinko‘z miqdori 3% dan oshmasligi kerak.

5. Pilla ichidagi o‘lgan g‘umbaklar miqdori 3% dan oshmasligi kerak.

6. Voyaga etgan zotning yashash davri 12-16 kun (havo harorati 24-270S bo‘lganda).

7. Tuxum qo‘yadigan urg‘ochilarining soni kamida 90% bo‘lishi kerak.

8. Urg‘ochi va erkaklarning nisbati 1:0,96.

9. Pillaning og‘irligi 5-6 mg dan kam emas.