Toshkent davlat agrar universiteti. O. A. Ostonov

4.  O'zbekistonning AQSH va Yevropa mamlakatlari bilan hamkoriigi.
 
O‟zbekiston  bilan  Amerika  Qo'shma  Shtatlari  o‟rtasida  davlatlararo  aioqaiar  mustaqillikning 
dastlabki  yillari  day  oq  yo'Iga  qo'yildi.  1992-yil  15-16-fevral  kunlari  AQSH  davlat  kotibi  Jeyms 
Beyker  O'zbekistonga  rasmiy  tashrif  buyurdi  vaikki  davlat  o'rtasidadiplomatik  aloqalar  o'matildi. 
1992-yil  16-mart  kuni  Toshkentda  birinchi  bo'lib  AQSHning  elchixonasi  ochildi.  1993 -yil  14-
sentabrda  AQSH  davlat  departamentining  maxsus  topshiriqlar  bo‟yicha  elchisi  Strob  Talbot 
O'zbekistonda  bo‟ldi  va  O‟zbekiston  Prezidenti  bilan  hamkorlik  qilish  masalalarida  suhbatlashdi. 
1995-yil  fe-aprelda 
AQSH 
mudofaa  vaziri  Uslyam  Persi  O‟zbekistonga  keldi,  O'zbekistonning 
NATO  «Tinchlik  yo'lida  hamkorlik»  dasturida  ishtiroki  muhokama  qilindi.  AQSH  armiyasi  o'quv-
mashq markazida tinchlikni ta'minlash maqsadida o'tkazilgan harbiy mashqlarda O'zbekiston qurolli 
kuchlari  vzvodi  ishtirok  etdi.  O'zbekiston  bilan  AQSH  o'rtasida  sarmoyalami  rag'batlantirish  va 
o'zaro  himoya  qilish  to'g'risida,  ikki  yoqlama  soliq  olmaslik  to'g'risida  shartnomalar  tuzilgan. 
Toshkent - Nyu-York o'rtasida bevosita havo yo'li ochildi. 
O'zbekistonda  1996-yil  boshlarigacha  Amerikalik  sarmoyadorlar  ishtirokida  200  ta  o‟zbek -
amerika  qo‟shma  korxonalari  tashkil  topdi  va  faoliyat  ko‟rsatdi.  Bular  orasida  Navoiy  viloyati 
Zarafshon vodiysidagi Muruntovda AQSHntng Nymnont Mayning Korporatsiyasi bilan hamkoriikda 
tog'  jinslaridan  oltin  va  kumush  ajratib  oluvchi  «Zaratshon-Nyumont»  qo'shma  korxonasi  bor.  Bu 
korhonada 2002-yilgacha 83 tonna oltin tayyorlandi. 
O'zbekiston  Prezidenti 
l.Karimovning 
1996‟yil  23-28-iyun  kunlarida  AQSHda 
bo'lishi 
O'zbekiston 
va Amerika 
munosabatlarini 
yangi 
pog'onaga  ko'tardi. 
I.Karimov AQSH Prezidenti 
Bill 
(Clinton  bilan 
uchrashdi. 
Ikki  mamlakat 
o‟rtasidagi 
munosabatlami  chuqurlashtirish, 
tomonlar  manfaatiga 
daxldor 
bo'lgan  siyosiy,  iqtisodiy,  havfsizlik  masalalari  muhokama  etildi. 
1.Karimov  biian  B.Klinton  uchrashuvi  ikki  mamlakat  o'rtasidagi  munosabatlarga  siyosiy 
zamin 
hozirladi. 1996-yil 25-iyun kuni O'zbekistonning AQSHdagi elchixonasi ochildi. 
2001- 
yilda O'zbekistonda AQSH 
bilan 
hamkorikda 
amalga 
oshirilayotgan loyihalar 
soni 70 
tadan ortdi. 
AQSH  sarmoyasi 
ishtirokida respublikamizda 
barpo 
etilgan 
305 
ta 
qo'shma 
korxona 
sanoat,  qishloq  xo'jaligi, 
to'qimachilik, 
'gaz-kimyo,  neft, 
oltin  qazib 
olish, 
transport, 
kommunikatsiya  va  ta'lim 
sohalarida  samaraii 
faoliyat 
ko'rsatmoqda.  "Zarafshon-Njtimont", 
«O‟z-Teksako», 
"O'z 
keysmash"  'O'z-keystraktor,  "O‟z-Eksayd", 
"Biliy 
Ay"ning  Xo‟jaobod 
gaz 
ombori 
qurilish,  "ABB 
Lutnmus 
Global"  bilan  hamkorlikdagi  Sho'rtan  gaz-kimyo 
majmuasi 
shular  jumlasidandir.  O'zbekistonning  AQSH  bilan  savdo  aylanmasi 
300 
mln.  AQSH  dollardan 
oshdi. 
2001- 
yil 11 -sentabr kuni xalqaro terroristlar AQSHda sodir etgan fojiali voqealar 
paytida 
O‟zbekiston birinchilardan 
bo'lib 
AQSH hukumatining 
Xalqaro 
terrorizmga qarshi 

---

aksilterror  kaolitsiya 
tuzish 
haqidagi 
taklifi 
tarafdori 
bo'lib 
chiqdi.  2002-yil  1  ]-14-mart  kunlari 
O'zbekiston 
Prezidenti  Islom 
Karimov  boshliq 
davlat 
delegatsiyasi  Prezident  Jorj  Bush  taklifiga 
binoan 
rasmiy  davlat 
tashrifi 
bilan  AQSHda 
bo'ldi.  AQSH  Prezidenti 
j.Bush 
va 
martabali 
hukumat 
vakillari 
Islom 
Karinrovni  Oq 
uyda  obro'-e‟tiborli  mehinon 
sifatida  kutib 
oldi. 
Tomonlar 
xalqaro 
ahvol, 
Markaziy 
Osiyodagi  jarayonlar, 
xalqaro 
terrorizmga  qarshi  kurash, 
harbiy  va  harbiy-texnikaviy,  iqtisodiy  hamkorlik  masalalarida  fikr  almashdilar.  Tashrif  yakunida 
«O'zbekiston bilan 
AQSH 
o'rtasida o‟zaro sheriklik 
va 
hamkorlik asoslari to'g‟risida deklaratsiya», 
ilmiy-texnikaviy  tadqiqotlar,  yadroviy  material  lar  va  -texnoiogiyalar  mrqalishining  oldini  olishda 
hamkorlik,  moliya,  qishloq  xo‟jaiigiga  oid  qator  hujjatlar  imzolandi,  AQSHni  sinovli  damlarda 
qo'llab-quvvatlagani  uchun  Prezidentimiz  Islom  Karimov  Amerika  jamoatehiligi  tomonidan 
«Xalqaro 
miqyosdagi  lider»  mukofoti 
bilan 
taqdirlandi. 
Bo  mukofot  Amerika 
xalqining 
O'zbekiston 
xalqiga 
hurmal-e‟tibormmg timsolidir. 
■ 
O'zbekiston  Respublikasining  jahon  hamjamiyatiga  integratsiyalashuvida  Yevropa 
Ittifoqi  mamlakatlari  bilan  o'zaro  manfaati) 
aloqalarni  yo'Iga 
qo'yish  va 
tobora 
chuqurlashtirish 
alohida o'rin tutadi. 
O'zbekistorsnmg  Yevropa  mamlakatlari  bilan  hamkoriigi. 
1996-yil 
21-iyunda  Florensiya 
shahrida  imzolangan  O'zbekiston  biian 
Yevropa 
Ittifoqi  o'rtasidagi  «Sheriklik  va  hamkorlik 
to'g'risidagi  bitim»,  uning 
1999-yil 
1-iyulda  kuchga 
kirishi 
mamlakatimizning  Yevropa  Ittifoqi 
mamlakatlari 
bilan o'zaro 
munosabatlarining huquqiy 
negiziga 
aylandi. 
O'zbekislonning 
Yevropa 
ittitlqi  mamlakatlari 
bilan  siyosiy, 
iqtisodiy. 
ilmiy-texnik  va 
madaniy-gumanitar aloqalari 
yildan-yilga rivoj 
lanib. 
cliuqurlashib 
bormoqda. 
Respublikamizda 
Yevropa 
ittifoqiga a‟zo mamlakatlarning 145 firma va kompaniyasi vakolatxonalari akkreditatsiya 
qilindi. Yevropalik sarmoyadorlar ishtirokida tashkil etilgan 491 ta  когхопа ishlayapti, ulardan 111 
tasi yuz foizSik yevropa kapitaliga 
ega.
 
1995- 
2002  yillarda  Yevrropa  Ittifoqi  mamla-katlarining  firma  va  kompaniyalari 
respublikamizda umumiy qiymati qariyb 8 mlrd. AQSH dollariga teng yirik sarmoyaviy loyihalami 
amalga  oshirishda  qatnashdi.  2002-—  yilda  O'zbekistonning  Yevropa  ittifoqi  mamlakatlari  bilan 
mahsuiol ayirboshiash hajmi 1 
mlrd. 
65,8 mln. AQSH 
dollarini,
 
2003—  yil yanvar-oktabr 
oylari 
yakunlari bo'yicha 
esa 910,6 
mln, AQSH dollarini tashkil 
etdi.
 
O'zbekistonning  Yevropa ittifoq ining  a'zosi, 
ulkan 
iqtisodiy  va  ilmiy-texnikaviy  salohiyatga 
ega bo'lgan Germaniya bilan o'zaro 
manfaatli 
aloqalari kengayib bormoqda. O'zbekiston Prezidenti 
l.Karimovning Germamvaga 1993— yil 28-aprel kuni boshlangan va besh kun davom etgan rasmiy 
tashrifi O'zbekiston bilan Germaniya o‟rtasida munosabatiami yo'Iga qo‟ytshda muhim ahamiyatga 
ega  bo'ldi.  1.Karimov  GFR  Federal  prezidenti  Rixard  fon  Vayzenker  va  Federal  kansSer 
Gelmut 
Kol  bilan  samimiy, 
o'zaro 
tenglik  asosida,  ishonch  va  qatiyat  bilan  suhbatlashdi.  Ikki  davlat 
o'rtasida 
madaniy 
hamkorlik  to'g'risida,  sarmoyalar  qo'yishni  amalga 
oshirish  va 
o'zaro  himoya 
qilishga 
ko'maklashish  to'g'risida,  ilmiy  tadqiqotlar  va 
mutaxassislar  fondini 
tashkil  etish 
to‟g'risida bitimlar imzolandi. «Doyche bank», «Mersedes-Bens» 
va 
«Sirnens» kompaniyalari ning 
rahbarlari  bilan  uchrashuvlar  bo'ldi,  ular  bilan  hamkorlik  qilish  haqida  kelishib  olindi,  Safar 
natijalariga  ko'ra,  O'zbek-Germaniya  hamkoriigi  masalalari  bo'yicha  hukumatlararo  komissiya 
tuzildi.  Toshkentda  ikki  tomonlama  savdo-iqtisodiy  palata  tashkil  etildi,  GFRning  elchixonasi 
ochildi.  1994—  yil  1-sentabrda 
GFR 
poytaxti  Bormda  O'zbekiston  Respublikasining 
Yevropada 
birinchi 
elchixonasi 
ochildi. 
Hozirgi paytda 
elchixona
 

---

Germaniyaning  yangi  poytaxti  Berlin  shahrida  faoliyat  yuritmoqda.  «Tosh  kent -  Frankfurt»  havo 
yo'li ochildi, O‟zbekistonda «Doyche-bank»ning bo'limi faoliyat ko'rsatmoqda. 
Germaniyaning  "Geydelberg"  firmasi  O'zbekistonda  nashriyot -matbaa  sohasida  hamkorlik 
qilayotgan  yirik  kompaniyadir.  "Geydelberg"  firmasi  asbob -uskunalari  bilan  Yangiyo'l  kitob 
fabrikasi.  Toshkent  va  Nukus  poligratlya  kombinatlari,  Samarqanddagi  "Tong"  nashriyoti  qayta 
jihozlandi.  O'zbekistondagi  "Rastr"  va  "Groteks"  nashriyotlari  "Geydelberg"  firmasi  texnologiyasi 
asosida  ishlamoqda.  Natijada  maktablar  uchun  darslik,  o'quv  qo‟Manmaiari  va  boshqa  turdagi 
nashriyot  mahsulotlari  ishlab  chiqarish  ancha  yaxshilandi.  2001 -yilda  O'zbekiston-Germaniya-
Rossiya hamkorligidagi "Namangan qog'oz" qo'shma korxonasi quriiib ishga tushirildi.  
O'zbekiston  Prezidenti  I.A,Karimovning  2001-yil  2-5-aprel  kunlari  Germaniya  Federativ 
Respublikasiga,  Germaniya  Federal  kansleri  Gerxard  Shredeming  2002 -yil  9-  10-may  kunlari 
O'zbekistonga  qilgan  rasmiy  safarlari  O'zbekiston-Germaniya  o‟rtasidagi  o'zaro  manfaatli 
hamkorlikni yangi bosqichga ko'tardi. 
ikki  mamlakat  tadbirkorlari  va  rasmiy  doiralari  o'rtasida  aloqalar  kengayib  bormoqda,  1997 -
yiida  O'zbekistonda  55  ta  Germaniya  kompaniyasining  vakolatxonalari  faoliyat  yuritgan  bo'lsa, 
2001-yilda  bu  ko'rsatkich  80  taga  yetdi.  Ularning  eng  yiriklari  «Xobas  ТАЮ».  «Xiva  Katel»  va 
boshqalardir. 2003-yilda Germaniyalik sarmoyadorlar ishtirokida yengil sanoat, oziq -ovqat sanoati, 
qishloq  xo'jaligi  mahsulotlarini  qayta  ishlash,  farmatsevtika  sanoati.  transport  va  boshqa  sohalarda 
tashkil  etilgan  138  ta  korxona  faoliyat  ko'rsatdi,  ulardan  40  tasi  yuz  foiztik  Germaniya  kapitaliga 
ega.  O'zbekistonga  kiritlayotgan  Germaniya  sarmoyalari  hajmi  2001 -yildayoq  !  mlrd.  AQSH 
doliaridan oshdi. ikki mamlakat o'rtasidagi savdo aylanmasi 2001 -yilda 283,3 mln. AQSH dollarini 
tashkil  etdi.  Germaniya  Federativ  Respublikasi  O'zbekistonning  Yevropadagi  eng  yirik  iqtisodiy 
hamkoridir. 
O'zbekiston  bilan  Fransiya  o'rtasida  munosabatlarni  o'rnatish  va  rivojlantirish  muhim 
ahamiyatga  ega.  1993-yil  28-30-oktabr  kunlari  O'zbekiston  delegatsiyasining  Fransiyaga  rasmiy 
tashrifi ikki davlat o'rtasidagi hamkorlikka asos soldi, Prezident 
I. 
Karimov  Fransiya  Prezidenti  F.Mitteran,  Fransiyaning  boshqa  rahbarlari  hamda 
jamoatchilik  vakillari  bilan  do'stona  suhbat  va  samarali  muzokaralar  yuritdi,  F.Mitter an  qabul 
marosimida  nutq  so'zlab:  «Hozirgi  siyosiy  vaziyatda  Markaziy  Osiyoda  yetakchi  o'rinni  egallab 
turgan  mustaqil  O'zbekiston  Sharq  bilan  G'apb  o'rtasida  ishonchli  ko'prik  bo'lishi  mumkin.  Ko'p 
asrlik  tarix,  teran  an'analarga  ega  bo'lgan,  insoniyatnin g  faxriga  aylangan  allomalarni  yetkazib 
bergan O'zbekiston doimo fransuzlaming diqqatini tortib kelgan. Bu tashrifdan keyin shuni ishonch 
bilan aytish mumkinki, mamlakatingiz biz uchun yanada yaqin bo'lib qoldi»,- deb ta'kidlagandi. Bu 
Vatanimiz  to'g'risida,  uning  shon-shuhratini  ulug'lovchi  xolisona,  oliyjanoblik  bilan  berilgan 
bahodir,  Safar  natijasida  Parijda  «O'zbekiston  Respublikasi  va  Fransiya  Respublikasi  o'rtasida 
do'stlik  va  hamkoriik  to'g'risida  shartnoma»,  madaniyat,  ilmiy-texnikaviy  va  maorif  sohasida 
hamkorlik  qilish  to'g‟risida  bitim,  sarmoyalami  o'zaro  rag'batlantirish  va  himoyalash  to'g'risida 
bitim imzolandi. 
Mamlakatimiz  rah  banning  Parij  Xartiyasim  imzolash  i  respublikamizda  demokratiyaning 
yanada  rivojlanishi,  shuningdek,  O'zbekistonning  Yevropa  va  boshqa  taraqqiy  etgan  mamlakatlar 
bilan  yanada  yaqinlashuvi  uchun  muhim  ahamiyatga  ega  bo'ldi.  O'zbekiston  Milliy  banki  bilan 
Fransiyadagi  yirik  «Kredit  Kommersial  de  Frans»  banki  o‟rtasida  muddaolar  haqida  bitim 
imzolandi, unda Buxoroda neftni qayta ishlash 

---

zavodi qurish loyihasini pul bilan ta'minlash ko'zda tutildi. Taniqli «Elfakiten» neft -kimyo konsemi, 
«Texnip»  firmasi  va,  boshqa  kompaniyalar  bilan  Buxoroda  neftni  qayta  ishlash  zavodi  qurishga 
kelishildi.  Fransiya  va  O'zbekiston  o'rtasida  savdo-sotiq  hisob-kitoblarini  ta'tninlab  turgan  «Kredi 
kommersila de Frans» banki zavod qurilishini ham mablag‟ bilan ta'tninladi. O‟zbekiston bu bankka 
mablag' qo'ydi, u hamkoriik uchun kafolat bo'lib turibdi. 
1994-  yil  25-27-aprel  kunlari  Fransiya  Prezidenti  F.  Mitteranning  O'zbekistonga  qilgan 
rasmiy  tashrifi  chog'ida  imzolangan  ikki  mamlakat  tashqi  ishlar  vazirliklari  o'rtasidagi  hamkorlik 
to'g‟risida,  O'zbekiston  va  Fransiya  o'rtasida  fuqarolarning  erkin  harakati  haqidagi  bitimlar, 
shuningdek, havo transporti sohasida hamkorlik to'g'risidagi deklaratsiyalar imzolandi.  
O'zbekiston  bilan  Fransiya  o'rtasida  iqtisodiy,  ilmiy,  madaniy,  aloqalar  kengayib  bormoqda. 
Qishloq  xo'jalik  mahsulotlarini  qayta  ishlash,  oziq-ovqat,  neft  va  gaz  sanoati,  qurilish  va  boshqa 
sohalarda hamkorlik qiSinmoqda. 
O'zbekiston  xalqaro  ishlarda  katta  tajriba  va  nufuzga  ega  bo'lgan  Buyuk  Britaniya  bilan  ham 
hamkorlik qilmoqda. 1993-yil 22-25-noyabr kunlari O'zbekiston Prezidenti 
1. 
Karimov  boshliq  respublikamiz  delegatsiyasining  rasmiy  tashrif  bilan  Buyuk  Britaniya 
va  Shimoliy  Irlandiya  birlashgan  qirolligida  bo'lishi  ikki  mamlakat  o‟rtasidagi  hamkorlik  tarixida 
buyuk  voqea  bo‟ldi.  Mamlakatimiz  rahbarining  qirolicha  Yelizaveta  И,  Bosh  vazir  J.Meyjor  bilan 
samimiy,  ochiq  o'zaro  manfaatli  suhbatlari,  muzokaralari  bo'lib  o‟tdi.  Safar  samarali  bo'ldi. 
O‟zbekiston  Respublikasi  bilan  Buyuk  Britaniya  qirolligi  o'rtasida  o‟zaro  iqtisodiy  aloqalar 
to'g'risida  shartnoma,  sarmoyalarni  o'zaro  rag‟batlantirish  va  himoyalash  to'g'risida  bilim,  havo 
yo'llarini  ochish  to'g'risida  bitim,  ikki  mamlakat  hududida  fuqarolarning  erkin  yurishi  haqida 
memorandum  imzolandi.  «Toshkent-London»  havo  yo‟lida  samolyot  qatnovining  yo'Iga  qo'ytlishi 
aloqalarni  yaxshilashda  muhim  ahamiyatga  ega  bo'ldi.  1996 -yilning  boshlarida  O'zbekistonda 
Britaniya Kengashi bo‟limining ish boshlashi hamkorlikni mustahkamlash va kengaytirish yo'lidagi 
yangi qadam bo'ldi, 
O'zbekistonning  Fintyandiya,  Avstriya,  Belgiya,  Shveysariya,  Italiya,  ispaniya,  Gretsiva, 
Polsha,  Vengriya,  Chexiya,  Slovakiya,  Xorvativa,  Bolgariya  kabi  Yevropa  mamlakatlari  bilan 
siyosiy,  diplomatik,  iqtisodiy  va  madaniy  aloqalari  o‟matildi  va  kengayib  bormoqda. 
Shvetsariyaning  Altendorf  shahrida  O'zbekiston  Savdo  uyining  ochilishi  muhim  voqea  bo‟ldi.  Bu 
maskan bugungi kunda savdo uyigina bo'lib qolmay, O'zbekistonning Yevropa va jahonda biznes va 
savdo markazi hisoblanadigan mamlakat - Shvetsariyadagi vakofatxonasiga ham aylandi. 
O'zbekiston  biian  Yevropa  Ittifoqi  o'rtasida  aloqalarning  yo'Iga  qo'yilishi  mamlakatimizning 
Yevropa  mamlakatlari  bilan  hamkorligini  yangi  bosqichga  ko'tardi.  O'zbekiston  Oliy  Majlisi  bilan 
Yevroparlament  o'rtasida  ham  aloqalar  o'matildi.  Bu  aloqalar  O'zbekiston  parlamenti  bilan 
Yevroparlament o'rtasida 1998-yilda tuzilgan hamkorlik qo'mitasi darajasida kengayib bormoqda. 
O'zbekiston  tashqi  siyosatida  iqtisodiy  omillar  hal  qiluvchi  rol  o'ynaydi.  Xorijiy 
mamlakatlardan  respublikaga  ilg'or  texnologiyalar,  sarmoyalar  kirib  kelishi.  ko‟plab  qo'shma 
korxonalaming qurilishi oqilona tashqi siyosatning natijasidir, 
2003- 
yilda respublikamizda xorijiy sarmoya ishtirokida barpo etilgan 2087 ta qo'shma 
korxona jahondagi 80 mamlakatdan kelgan sheriklari. bilan birgalikda faoliyat ko'rsatdi. Ular 386,7 
mlrd.  so‟m  hajmida  iste'mol  mollari,  eksport  uchun  sifatli  tovarlar  ishlab  chiqardi,  aholiga  xizmat 
ko'rsatdi.  Jahondagi  80  dan  ortik  xorijiy  bank  bilan  o'zaro  munosabatlar  o'matilgan.  Mustaqillik 
yillarida O'zbekistonga kiritiigan chet el 

---

investitsiyalari  14  mifrd.  AQSH  dollaridan  oshdi.  Bir  yilda  taxminan  I  mlrd.  AQSH  doliari 
o‟ziashitiriimoqda. O‟zbekiston jahondagi 140 mamlakat bilan savdo-sotiq qilmoqda, Har yilgi tovar 
ayiriboshlash  hajmi  6-8  mlrd.  AQSH  dollairini  tashkii  etmoqda.  Ilg'or  mamlakatlar  kadrlar 
tayyorlashda,  bank  sohasida  va  boshqaruvda,  axborot  tarmoqlarini  yo‟iga  qo'yishida,  yetakchi 
biijalar 
bilan 
aloqalar 
o'matishda, 
qonunchilik 
tajribasini 
o'rganishda 
respublikamizga 
ko'maklashmoqdalar. 
Xuiosa qilib aytganda, O'zbekistonda tarixiy jihatdan qisqa bir davrda  xalqaro munosabatlami 
yo'Iga  qo'yish  va  rivojlantirish  bobida  asrlarga  arziydigan  ishlar  amalga  oshirildi.  O‟zbekiston 
o‟zining  tinchiiksevar,  yaxshi  qo'shnichilik,  o'zaro  foydali  hamkorlikka  qaratilgan  siyosati  va 
faoliyati bilan butun dunyoga tanildi.  jahon hamjamiyatida o'zining  munosib  o'mini egalladi, uning 
mavqeyi yiidan-yilga mustahkamlanib bormoqda.