Toshkent davlat agrar universiteti. O. A. Ostonov

markazgacha haqiqiy ahvolni bo'yab ko'rsatish,
 

---

barcha  darajadagi  rahbarlarni  maqtash,  ular  nomiga  hamdu  sanolar  o‟qish  rasm  bo'lib 
qolgan edi. Oqibatda, dunyoda eng kuchii ikki davlatdan biri deb hisoblanib kelingan sobiq 
SSSR turg‟unlik holatida qoldi. 
KPSS  Markaziy  Qo'mitasining  1985—  yil  aprelda  bo‟lgan  Plenumi  noxush 
tendensiyalar  yig'ilib,  SSSR  inqiroz  oldi  vaziyatga  tushib  qolganligini  ilk  bor  e'tirof  etdi. 
Mazkur Plenum jamiyatni «qayta qurish» orqali iqtisodiyotni ko'tarish, xalqning turmushini 
yaxshi  lash  siyosatini  belgiladi.  1985-1986  yillarda  Markazdagi  rahbariyat  tomonidan 
jiddiy  o'zgarishlar  qilish  zarurligi  anglandi.  Biroq  ahvolning  nihoyatda  murakkabligi  hali 
to‟la idrok etilmagan edi. 
«Qayta  qurish»  siyosati  va  uning  barbed  bo‟lishi  Markazdagi  rahbarlar  harnon 
sotsializm  «afzaliik»laridan  foydalanib,  jamiyatni  «qayta  qurish»ga.  sotsializmni 
yaxshilashga  timid  bog‟lar  edi.  Ammo  ular  mamlakatni  sotsializmning  o'zi,  u  yaratgan 
totalitar siyosiy. iqtisodiy tuzum inqirozga olib kelganligini payqamagan edi.
 
1987-  yildagi  mavjud  siyosiy  tuzumni  va  iqtisodiyotga  partiyaviy  rahbarlikni  saqlab 
qolgan  holda  xo'jalik  mexanizmini  isloh  qilish  yo'lidagi  urinish  ham  samara  bermadi. 
Iqtisodiy  islohotlar  tez  orada  qotib  qolgan  ijtimoiy-siyosiy  tizimga  urilib  barbod  bo‟ldi, 
hech qanday samara bermadi.
 
1980- yillarning oxirlarida siyosiy tizimni isloh qilishga. birinchi navbatda KPSSning 
siyosiy  va  mafkuraviy  hukmronligini  cheklashga,  davlat  va  xo'jalik  organlarini  kompartiya 
hukmroniigidan  chiqarishga,  xalq  deputatiari  sovetming  to'la  hokimiyatini  ta'minlashga 
urinish bo'ldi. Ammo bu sa'y-harakatlar ham behuda ketdi.
 
To'g'ri,  jamiyatni  demokratiashtirish,  oshkoralik,  turli  xil  fikrlar  bildirishga  imkon 
berish  tomon  ijobiy  qadamlar  qo'yildi.  Matbuotda,  radio  va  televideniyeda  turli  xil  fikr -
mulohazalar erkin yoziladigan, gapiriladigan bo‟ldi.
 
«Qayta  qurish»  siyosati  davrida  iqtisodiyotda  juda  kuchli  buzilishlar  ro'y  berdi. 
Markaz «qayta qurish»ning ilmiy va nazariy jihatdan puxta va aniq -ravshan dasturini ishlab 
chiqolmadi.  Iqtisodiy  siyosat  puxta  o'yiab  ko'rilmagan  sinov  va  eksperimentlarga 
asoslangan  edi.  Mamlakat  sinovlar  va  xatolar  bijan  siljib  bordi.  Mamlakatning  real 
imkoniyatlari  hisobga  olinmasdan  xalq  xo'jaligining  barcha  sohalarini  bir  vaqtning  o'zida 
rivojlantirishdan  iborat  noto'g'ri  yo'l  tutildi.  «Bu  hol, -  deb  yozadi  1.Karimov  o‟zining 
«O'zbekiston  -  bozor  munosabatlariga  o'tishning  o'ziga  xos  yo‟li»  asarida,  pirovard 
natijada.cheklangan  mablag‟larning  parokanda  bo‟lib  ketishiga.  moliya  va  ta'minot 
tizimining batamom izdan chiqishiga olib keldi. inqirozni chuqur lashtirdi».
 
Sobiq sovet rahbariyati mamlakatni tanglikdan, inqirozdan chiqarish uchun ma'muriy -
buyruqbozlik  tizimidan,  hamma  resurslarni  markazlashtiriIgan  tarzda  rejalashtirish  asosida 
boshqarish  va  taqsimlash  yo'lidan  tartibga  solinadigan  bozor  iqtisodiy otiga  o'tish 
kerakligini  o'z  vaqtida  payqamadi,  juda  kech  tushundi.  1990 -  yilga  kelganda  bozor 
iqtisodiyotiga o'tish zaruriyati anglandi, dasturlar tuzildi, qarorlar qabul qilindi. Biroq vaqt 
boy berilgan edi. Iqtisodiyot batamom barbod bo'lgan, moliyaviy  va narx-navo tizimi izdan 
chiqqan,  boshqaruv  mexanizmi  falaj  bo'lib  qolgan  edi.  Sobiq  SSSR  tanazzulga  yuz  tuta 
boshladi.
 

---

"Kadrlar  desanti»,  O'zbekistonliklar  jamiyatni  qayta  qurish,  islohotlar  yo'lini  kalta 
umid  bilan  kutib  oldilar.  Jamiyatni  yangilashdan  najot  kutayotgan  edilar,  Biroq  tez  orada 
aholining  hafsalasi  pir  bo'ldi.  O'zbekistonda  ijtimoiy-siyosiy  hayot  yanada  murakkabiashib 
bordi.  Bu  o'z  xalqining  or-nomUsi  va  qadr-qimmatini  himoya  qilishga  qodir  bo'lmagan, 
siyosiy  irodasi  bo'sh  kishilaming  respublika  rahbariyatiga  kelib  qolishi  bilan  bog'liq  edi. 
Ulaming  ojizligi  natijasida  Respublika  partiya  va  dayial  rahbarlik  layozimlariga  Markaz 
tomonidan  ko'plab  kadrlar  yuborildi.  «Kadrlar  to'dasi»  deb  nom  olgan  400  ga  yaqin 
kelgindilar  O'zbekistonni  o'z  bilganlaricha  boshqara  boshladilar.  O'zbekiston  Kompartiyasi 
va  Respublika  Ministriar  Soveti  amalda  ular  tomonidan  boshqarildi,  Birinchi  lavozimda 
o'tirgan mahalliy kadrlar ulaming qo'lida qo'g‟irchoq bo'lib qoldi. 
.  O'zbekiston  Kompartiyasi  Markaziy  qo'mida  Moskva  vakillari  Mogilnichenko. 
Bessarabov,  Ponomaryov  uya  qurib  olgan  edi.  O'sha  yillarda  tez -  tez  bo'lib  turadigan 
plenumlar  va  yig'ilishlarda  qilingan  barcha  ma'ruzalarnt  Ponomaryov  va  O'zbekistonda 
doimiy ishlash uchun yuborilgan  «kadrlar desanti»ning boshiiqlari  - Anishev, Ogarek, Satin 
va ularning hamtovoqlari tahrir qilardilar. O'zbekiston Kompartiyasi MQning birinchi kotibi 
1.  Usmonxo'jayev  esa  minbarga  chiqib  tayyor  narsalarni  o'qir  edi.  Minbardan  bilib -bilmay 
aytilgan  gaplar  qanchadan-qancha  kommunistlar  va  rahbariarning  sha'ni,  qadr-qimmatini 
oyoq osti qilardi, hayotini buzardi. O'zKP Markaziy Qo'mitasida «pinxona kabinet» tashkil 
topdi. Ushbu «kabinet» kuch ishlatish, tuhmatiar uyushtirish yo'li bilan xodimlarni badnom 
qilish,  respubltkaga  mutlaqo  aloqasi  bo'lmagan  avanturistik  qarorlarni  tiqishtirish  bilan 
shug'ullandi.  O‟zbekistonda  faoliyat  ko'rsatayotgan  «pinxona  kabinet»'  va  «kadrlar 
desanti»ning tashkilotcbisi KPSS MQning kotibi 
E. 
K.Ligachyov  edi.  Qo‟g'irchoqqa  aylantirilgan  mahalliy  rahbarlar  «kadrlar 
to'dasi»  tomonidan  tayyorlangan  qarorlarga  imzo  chekishardi,  xolos.  Ularning  sovet 
hokimiyatining ko‟zbo'yamachiIik, shovinistik siyosati va uni amalga oshiruvchilar oldidagi 
ojizligi, itoatkorligi xalqqa qimmatga tushdi.