|
keying» yillarda O'zbekiston qishloq xo'jaligi, paxta
yakkahokimligi
(Jarchi ikkinchi jahon urushi va uning yakunlari sovetlar mam -lakati foydasiga hai
bo'iib, bundan keyin uning xalqlari oldida ijtimoiy taraqqiyotning yangi marralari
ochilgandek ko'rinsa-da, biroq tez orada totalitar tu/umning ularga zug'umi, .zo'ravonligi,
ta'sir-tazyiqi yangidan kuchaya bordi.
t
O‟zbekiston iqtisodiyotini bir tomonlama
rivojlantirish, uni mamlakatning asosiy paxta bazasiga aylantirish, bu hududda paxta
yakkahokimligini kuchaytirish ittifoq hukmdor- larining bosh maqsadiga aylandi. SSSR
XKS va VKP (b) MQning 1945- yil 15- iyuldagi "O'zbekistonda paxtachilikni qayta tikiash
va yanada rivojlantirish choralari to'g‟risida” gi va SSSR X'KSning 1946 -yil 2-fevraldagi
"1946-1953 yillarda O'zbekistonda paxtachilikni qayta t ikiash va yanada yuksaltirish rejasi
va tadbirlari to'g'risida" qabui qilgan qarorlari ham shu maqsadga qaratilgan edi. Tub aholi
manfaatlariga hamohang bo'lmagan, paxta yakkahokimligini kuehaytirishga yo'nalgan bu
qarorlar O'z KP MQning 1945-yil sentabrida bo'lgan XII plenumida muhokama etilib. ijro
etish uchun qabul qilindi.
O'zbekiston xalq xo'jaligini rivojlantirishga mo'ljallangan mab -lag'laming katta qismi
paxtachilikka ajratildi va u bilan bog'liq bo'lgan tarmoqlarga sarflandi. Respublika traktor
parki sezilarli ko'paydi, kolxozlarga texnsk xizmat ko'rsatuvchi MTS lar soni 245 taga
vetdi. uSardagi traktorlar soni 1950 -yilda 29,5 mingtani, paxta terish mashinalari soni 3617
fani tashkil etdi.
Respublika qishloq xo'jaligining yuk avtomobillar parki 1950 -yilda 7934 ta yuk
avtomobillari va avtosisternalami tashkil qildi. 1950 -yilga kelib amalga oshirilgan muhim
tadbirlardan yana biri. bu mavjud jamoa xo'jaliklarining yirikiashtirilishi bo'ldi.
O'zbekiston SSRda 1 777 ta mayda kolxozlar o‟rniga 752 ta yirik kolxozlar tashkil
etildi. Hukmron sovet mafkurasining zo'r berib yurt odamlari o'rtasida soxta vatanparvarlik,
mehnatsevarlik, Hdoyilik g'oyalarini yoyishi, doimiy mehnat
safarbarligining o'tka^ilishi va shu singari zo'rma -zo'raki tadbirlar natijasida respublikada
paxtachiiik va boshqa sohalar butun choralar bilan rivojlaniinb borildi. Agar 1940 -yilda
gektaridan 14.9 s. paxta hosili olingan bo‟lsa, 1950-yilda respublika paxtakorlari 2282.4
ming tonna paxta xomashyosi yetishtirdilar ho siidorlik gektariga 20,1 m tashkil qildi.
50-yillardan boshlab Mark a/ amri bilan respublika mehnat ahlining butun e'tibori
taqir va bo'z yerlami o'zlashtirish va u yerlarda paxtachiiik xo'jaliklarini yangidan tashkil
etishga qaratildi. Sobiq KPSS MQ va SSSR Ministrlar Sovetitiing
1956-
yilgi "paxta yetishtirishni ko'paytirish uchun O‟zbekiston SSR va Qozog‟iston
SSRdagi Mirzacho‟l qo'riq yerlarini sug'orish to'g'risida"gi. 1958 -yilgi "O‟zbekiston SSR,
Qozog'iston SSR va Tojikiston SSR dagi Mlrzacho'lni sug'ori sh va o'zlashtirish ishjarini
yanada kengaytirish va jadallashtirish to‟g'risida"gi qarorlariga asosan Mirzacho'lda katta
maydonlarda qo'riq yerlarni o'ztashtirish ishlari olib borildi.
Yangi yerlarni o‟zlashtirish jarayoni yangi sovxozlar, ularning xo‟jalik bmolari, aholi
yashaydigan posyolkalar bunyod etish bilan birga olib borildi. 1956 - 65 yillarda
Mirzacho'lda 84 ming gektar yangi yer o'zlashtirildi, 16 ta paxtachilikka ixtisoslashgan,
bitta bog‟dorchilik-uzumchilik sovxozlari tashkil etildi. Shu yillarda o‟zlashtirilgan joylarda
456 ming kv. metr turar joy binolari, o‟nlab maktablar. bolalar bog'chalari, kasalxonalar.
oshxonalar, madaniy maishiy muassasalar barpo etildi. 170 kmli temir va 759 km avtomobil
yo'l lari qurildi, 637 km elektr liniyalari o‟tkazildi, xo'jaliklar. turar joy binolari
gazlashtirildi. Mirzacho'l yerlarini sug'orish. meliorativ holatini yaxshilash tadbirlari
amalga oshirildi. Janubiy Mirzacho'l kanali qurildi. |957 -yilda Yangiver va 1961-yilda
Ciuliston shaharlari vujudga keldi, 1963-yil 16-fevralda markazi Ciuliston shahri bo'lgan
Sirdaryo viloyati tashkil etildi. Viloyatda paxra ekiladigan yer maydonlari 1956 -yildagi 130
ming gektardan 1965-yilda 211 ming gektarga, paxta xomashyosi yetishtirish esa 243 ming
tonnadan 44 S mingtonnaga ko'paydi.
Markaziy Farg'ona, Qoraqalpog'iston ASSR, Surxondaryo, Buxoro va Qashqadaryo
viloyatlarida ham sug'oriladigan yerlami kengaytirish, irrigatsiya quriiishi ishlari keng
ko'lamda olib borildi. Qoraqalpog'istonda yangi sholikorlik sovxozlari ishga tushdi. Buxoro
viloyatida 1963-yilda Amu-Qorako'l mashina- kanali. 1965-yilda Amu-Buxoro mashina-
kanali qurilib foydalanishga topshirildi. Natijada. Buxoro viloyatida 90 ming gektar yer.
jumladan, 26 ming gektar yangi yer maydonlari sug'oriladigan, Qizilq um sahrosida maydoni
300 ming gektardan ortiq yaylovlarga suv boradigan bo'ldi.
1953-1963 yillarda Markaziy Farg'ona cho'llarida 72.4 ming gektar yer o'zlashtirildi,
16 ta yangi kolxoz va 2 ta yangi sovxoz vujudga keldi.
50-60 yillarda Kosonsoy, Qamashi, Farg'ona, Pachkamar, Chorvoq, Quyimozor,
Janubiy Surxon, Chimqo'rg‟on. Toshkent. Ohangaron suv omborlari. suvdan tejab
foydalanish maqsadida 545 km beton ariqlar qurildi.
Sobiq KPSS MQning 1966-yil may plenumining meliorativ ishlarni kengaytirish
haqidagi qarori O'zbekistonda yangi yerlarni o'zlashtirsh va sug'orish ishlarini yanada
kengaytirshga asos bo‟ldi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
