Toshkent davlat agrar universiteti. O. A. Ostonov

ko'plab inqilobchi kuchlar yetishtirish va ulami tashkillashtirish har akatida bo’ldilar. 1918-yil 
sentabrida  Toshkentda  Buxoro  muhojirlari  tomonidan  Buxoro  kompartiyasi  va  uning 
Markaziy Qo'mitasi tuziladi (uning raisi A. Yoqubov, o'rinbosari M. Qulmuhammedov). 1920 - 
yil yanvarida
 

---

Toshkentda  P.  Xo'jayev  boshchiligida  "Yosh  buxorolik  inqilobchilar partiyasining  Turkiston 
Markaziy  byurosi"  tashkil  etiladi  va  Turkkomissiya,  RSFSR  hukumati  tomonidan  e‟tirof 
qilinadi.
 
Yosh  huxoroiikiar  partiyasi  ishlab  chiqqan  dasturda  tez  vaqt  ichida  despotik  tuzumni 
tugatish.  mamlakatda  demokratik  respublika  tuzish  va  keng  xalq  ommasining  tub 
manfaatlarini  ko‟zlab  ko'plab  ijtimoiy-demokratik  o'zgarishlarni  amalga  oshirish  vazifalari 
bayon  etilgan  edi,  Yosh  buxoroliklar  tashabbusi  bilan  1920 -yil  iyundan  Toshkentda  chiqa 
boshlagan  «Uchqun»  gazetasida  ham  ilg'or  demokratik  g'oyalar  ilgari  surildi.  Buxoro  xalqi 
amiming hokimi mutiaq tuzumini . ag'darib tashlash uchun faol kurashga da'vat etib borildi,
 
Sovet  hokimiyatining  asl  maqsadi  Buxoro  amirligini  ag'darish  edi,  Uning  rasmiy 
hujjatlari,  ko'rsatmalarida  amirlikka  qarshi  kurash  quytdan,  mahalliy  '  kuchlar  tomonidan 
boshlanishi  uqdirilgan  edi.  Shu  bilan  birga,  amirlikni  ag'darish  uchun  zarur  harbiy 
tayyorgarlik  ham  ko'rildi.  Frunze  boshliq  Turkiston  front!  qo'mondonligi  tomonidan   1920- 
yil  iyun  o'rtalaridayoq  zamonaviy  qurol-aslahalar  bilan  qurollangan  qizil  qo‟shinlar  Buxoro 
chegaralariga  keltirib  qo'yilgan  edi.  Ayni  paytda,  amirlikni  ag'darish  uchun  M.Frunze. 
V.Kuybishev,  N.To'raqulov,  N.Husainov,  F.Xo'jayevlardan  iborat  harbiy-inqilobiy  byuro 
tashkil etildi.
 
1920-  yil  29-avgustda Chorjo'yda  amir tuzumiga  qarshi  g'alayon  boshlandi va  Beshim 
Sardor  boshchiligidagi  kuchlar  avvaldan  belgi-langan  kelishuvga  binoan,  darhol  sovet 
hukumatidan  «yordam  so'rab»  murojaat  qildi.  Bu  sovet  qo'shinlarining  Buxoroga  qarshi 
urush harakatlari boshlashiga bahona bo'ldi.
 
Rasmiy ma'IumotSarga ko'ra, sovel qo‟shini ixtiyorida shu davrda 10 ming qizil askar, 
40 ia to'p, 230 ga yaqin pulemyot, 10 ta zirhli avtomobil, 5 ta zirhli poyezd va 12 ta samolyot 
bor  edi.  Shuningdek,  Turkiston  fronti  qo'shini  bilan  birga  hujum  harakatlarida  5  mingga 
yaqin buxorolik "inqiiohchi tuziimalar” ham ishtirok etdilar, 
Amir  lashkari  son  jihatidan  ko‟p  bo'lgani  bilan  (20  mingga  yaqin),  biroq  uning 
qurollanish  darajasi  qizillarga  nisbatan  ancha  zaif  edi.  Hujumga tashlangan  sovet  qo'shinlari 
amirlikning  Chorjo'y,  Qarshi,  Kitob,  Shahrisabz  va  boshqa  hududlarini  egallab,  Buxoro 
tomon  siljib  bordilar.  Buxoro  va  uning  aholisi  sovetlar  hujumi  chog'ida  mislsiz  zarar  ko'rdi. 
Shahar  ko'p  bor  havodan  bombardimort  qilindi.  Uning  ko'plab  noyob  osori -atiqalari,  tarixiy 
obidaiari vayron etildi.
 
Amir Olimxon 1920- yil 2-sentabrda Buxoroni tark etishga majbur bo'ldi, Poytaxt sovet 
qo'shinlari  tomonidan  egaliangach,  hokimiyat  Muvaqqat  Butunbuxo ro  Inqilobiy  qo'mitasi 
qo‟liga  o'tdi.  1920-  yil  14-sentabrda  BKP  MQ  va  Muvaqqat  Butunbuxoro  inqilobiy 
qo‟mitasining  biriashgan  majlisi  bo'ldi.  Majlisda  A.Muhitdinov  boshchiligida  qonun 
chiqaruvchi  oliy  organ  —  Butunbuxoro  Fnqilobiy  qo'mitasi  va  Fayzulla  Xo‟jayev  raisligida 
Xalq Nozirlar Kengashi (hukumat) tuzildi. O‟sha yilning 6-8-oktabr kunlarida I Butunbuxoro 
qurultoyi bo'lib o'tdi, Unda Buxoro Xalq Sovet Respublikasi tashkil etilganligi e'lon qilindi.
 
1921-  yil  4-martda  Moskvada  BXSR  va  RSFSR  o‟rtasida  Ittifoq  shartnomasi  va 
iqtisodiy  bitim.  imzolandi.  Bu  esa  Rossiya  Federatsiyasi  va  uning  Turkistondagi  vakofatli 
namoyandalariga  Buxoro  Respublikasi  ichki  ishlariga  bevosita  aralashish,  u  yerdagi 
o'zgarishlarni nazorat etish va uni aniq sotsialistik maqsadlar sa ri
 

---