-
tayyorlov tashkilotlari tomonidan shartnoma asosida oladigan mahsulotlarni tashish xarajatlarini
qoplash manbalarini, miqdorini aniqlashni shartnomada aniq ko‘rsatish;
-
ishlab chiqarishda ishlatilmay foydasiz yotgan inventar, mashina va texnikalarni sotishni yo‘lga
qo‘yish;
-
xo‘jalikdagi har bir tarmoqning foyda bilan ishlashini ta'min etish;
-
qishloq xo‘jaligida ishlab chiqariladigan mahsulotlarga qilinadigan mehnat va moddiy resurslar
me'yori (kishi-soat, urug‘, yoqilg‘i-moylash
materiallari, mineral o‘g‘itlar va boshqalar) vakolatli organlar
tomonidan tasdiqlangan, qishloq xo‘jalik mahsulotlari yetishtirishda talab etiladigan me'yordan, mahalliy
sharoitdan kelib chiqqan holda foydalanish;
-
ekiladigan ekinlarning texnologik xaritalarda ko‘rsatilgan davrlar buyicha ish miqdorini bajarilish va
xarajatlari davr tugashi bilan tahlil qilib borilishi shart.
31-MAVZU. FERMER XO‘JALIKLARINI RIVOJLANTIRISHDA INVESTITSION LOYIHA
TASHABBUSINI VA MONITORINGINI TASHKIL ETISH
Bank muassasalari investitsiya loyihalarini moliyalashtirishga mablag‘ ajratib, kredit bergan vaqtdan
boshlab qarz oluvchining kreditga layoqatliligini tahlil qilish, kreditning maqsadi ishlatilishi ustidan
nazoratni (tekshiruvni), ya'ni loyihani moliyalashtirishning monitoringini olib boradi.
Qarz olgan bank mijozlari o‘z qonun va qoidalariga ega bo‘lgan bozor
muhitida, raqobatchilik
sharoitida faoliyat yuritadilar. To‘g‘ri rivojlanish strategiyasini tanlab olmagan, bozor sharoitiga
moslashmagan korxonalar o‘z pozitsiyalarini boy beradilar. Qarz berilgan paytda rivojlanish istiqboliga ega
bo‘lgan qarz oluvchi bir necha oydan so‘ng ob'ektiv va sub'ektiv omillar ta'sirida
qiyin moliyaviy ahvolga
tushib qolishi mumkin. Natijada bank kreditining qaytarilmasligi xavfi yuzaga kelishi mumkin. Shuning
uchun loyihani moliyalashtirishga mablag‘ ajratgan bank (kreditor) qarz holatini loyihaning butun muddati
davomida doimiy ravishda nazorat qilib borishi, o‘z vaqtida yuzaga kelayotgan muammolardan darak
beruvchi «signal»larni aniqlashi juda muhim ahamiyatga ega.
Loyihani moliyalashtirish monitoringi moliyalashtirishga ajratilgan mablag‘lar qay yo‘sinda
ishlatilayotganligini nazorat qilish, uning maqomidagi o‘zgarishlarni aniqlash va tegishli chora-tadbirlarni
ko‘rish tizimini ko‘zda tutadi. Uning maqsadi asosiy qarz va u bo‘yicha hisoblangan foizlarning o‘z
muddatida qoplanishini ta'minlashidan iborat.
Monitoring,
eng avvalo, loyihani moliyalashtirishga mablag‘ berish bitimiga tegishli barcha xujjatlarni
va ularning shartlari bajarilishini, ularning bank-kredit siyosatiga, qabul qilingan me'yorlar va tartiblarga
muvofiqligini davriy tekshirib borishni o‘z ichiga oladi. Navbatdagi qadam
qarzdorning moliyaviy
layoqatini baholash bo‘lib, uning balansini, foyda va zararlar to‘g‘risidagi hisobotini hamda mijozning
moliyaviy-xo‘jalik faoliyatini tavsiflovchi boshqa xujjatlarini tahlil qilish asosida amalga oshiriladi.
Monitoringning yana bir muhim tomoni kreditni qoplashning ikkilamchi manbai-uning qaytarilishining
ta'minotini tekshirish hisoblanadi.
Bugungi kunda respublikamizda har yili yuzlab loyihalarni moliyalashtirish amalga oshirilmoqda. Bu
loyihalar davlat byudjeti mablag‘lari, xalqaro kredit liniyalari mablag‘lari hisobiga, biznes-fond va
byudjetdan tashqari fondlar, banklar, chet ellik va xususiy investorlar tomonidan
moliyalashtirilar ekan,
albatta, bu mablag‘larning qaytarilishi va ma'lum miqdorda ularning foyda bilan ta'minlanishi talab etiladi.
Ushbu mablag‘larning muayyan foydasi bilan qaytishligini aniqlash, tekshirib borish va tahlil qilib turish
uchun kreditorlar tomonidan, shuningdek mol yetkazib beruvchilar, xususan, lizing, sug‘urta
kompaniyalari
va kafillik beruvchi tashkilotlar tomonidan loyihalarning monitoringi olib boriladi.
Bugungi kunda O‘zbekiston Respublikasida ham moliyalashtirilayotgan barcha loyihalar ustidan
monitoring olib borishning umumiy tizimi joriy qilingan.
Har bir moliyalashtiruvchi yoki kreditlashni amalga oshiruvchi tashkilotlar o‘zlarining faoliyat turi va
xususiyatlaridan kelib chiqib o‘zlariga xos bo‘lgan monitoring o‘tkazish tartibini ishlab chiqadilar va shu
asosda faoliyat yuritadilar.
O‘zbekistonda Davlat mulkini boshqarish va tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash davlat ko‘mitasi Moliya
vazirligi bilan birgalikda 1998 yil 30 martda «Korxonalarning moliyaviy-xo‘jalik
faoliyatini tahlil etish va
monitoringni yuritish tartibi» asosida monitoring mexanizmi yo‘lga qo‘yilagn. Ushbu tartibga 1998 yil 19
avgustda o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritildi. Bu tartibda monitoringning qisqacha mazmuni keltirilgan.
Ushbu tartibga ko‘ra, monitoring – bu loyihaning amalga oshirilishi yuzasidan tizimli kuzatuv olib
Do'stlaringiz bilan baham: 
