Toshkent davlat agrar universiteti botanikadan laboratoriya

Mitoxondriylar. 
Hayvon va o‘simlik hujayralarida fizik va ximiyaviy xos-
salariga ko‘ra protoplazmaga o‘xshash mayda-mayda jismlar bor. Bularni mitox-
ondriylar («mitos» –ip «xondrion» – granulalar) deb ataladi. Faqat bakteriyalar bi-
lan yashil suv o‘tlarda xondriosomalarning bor yo‘qligi aniqlangan emas. Mitox-
ondriylarning morfologik belgilari turli o‘simlik organizmlarida o‘xshash bo‘lib, 
ular granula, tayoqcha donachalar va uzun yoki qisqa ipchalar shaklida harakat qi-
ladi. Mitoxondriylarni elektron mikraskopda ko‘rish mumkin. U tashqi membrana, 
mitoxondriya ichiga to‘liq bo‘lmagan to‘siq shaklida kiruvchi mitoxondrial kris-
tallardan, ichki membranalar (membranalar orasida teshiksimon bo‘shliq bor)dan 
tuzilgan. Turli kattalikdagi kristallar orasidagi bo‘shliqni to‘ldiradigan qalin go-
mogen modda matriksdan tuzilganligi aniqlangan. Mazkur granulalarning ximiya-
viy tarkibi noaniqdir. Ximiyaviy tarkibida nafas olishda ishtirok etadigan ferment-
lar (tsitoxromlar), fosfolipidlar, RNK, oqsillar, lipidlar borligi ko‘rsatilgan. Vita-
minlardan A,V,S,
Е
 lar uchraydi. Mitoxondriyalarning aktivlik darajasi yuza 
kengligiga, hujayralardagi soni esa modda almashinuvining intensivligiga bog‘liq. 
Bo‘linish paytida yangidan paydo bo‘lishi tufayli mitoxondriylar soni ortadi va 
ular hujayralarning aktiv zonalariga to‘planadi. Mitoxondriylarda fosfolipidlar va 
oqsil sintezi boradi, energiya manbai bo‘lgan ATF ni ishlab chiqish mitoxondri-
ylarning asosiy vazifalari hisoblanadi.