Toshkent davlat agrar universiteti botanikadan laboratoriya

 
Ch
Е
TDAN ChANGLANISh. 
 
O‘simliklar dunyosida shamol va hashoratlar yordamida bo‘ladigan chang-
lanish ko‘p uchraydi. 
Shamol bilan changalandigan o‘simliklar anemofil o‘simliklar, changlanish 
esa anemofiliya deb ataladi. Anemofil o‘simliklarning gullari mayda va ko‘rimsiz, 
ko‘pincha kuchala to‘pgulga birlashgan. Shamol yordamida changlanadigan 
o‘simliklarga bug‘doy, arpa, makkajo‘xori, tut, tol, terak, tok va shu kabi 
o‘simliklar kiradi. 
Hashoratlar yordamida changlanish entomofiliya deyiladi, bu xil 
o‘simliklar esa entomofil o‘simliklar jumlasiga kiradi. Bu o‘simliklarning guli 
yaxshi rivojlangan, ko‘pincha to‘pgullarga birlashgan bo‘ladi. Gultojibarglari ya-
qqol ko‘zga tashlanadi, ranglari; oq, pushti, qizil, sariq, gullarida nektar bezlari 

---

 106
yaxshi rivojlangan chang donachalari yirik tukli, yopishqoq bo‘ladi. Shuningdek, 
gullarida hashoratlarni jalb qiluvchi nektar ajratuvchi bezlari mavjud. Gulga oziq 
uchun kelgan hashoratlar undagi urug‘chilarni changlatib ketadilar. O‘rik, gilos, 
anjir, olma, behi va shu kabi o‘simliklar hashoratlar yordamida changlanadilar. 
Tropik iqlim sharoitida o‘sadigan ba'zi bir o‘simliklar qushlar yordamida 
changlanadi. Bunday changlanish botanikada ornitofiliya deyiladi. Ornitofil 
o‘simliklarga kanna, akatsiya, aloe va ba'zi bir kaktus o‘simliklari kiradi. Nomlari 
keltirilgan o‘simliklarni changlatishda to‘tilar, nektarchi va asal so‘ruvchi qushlar 
ishtork etadilar.  
O‘simliklar suv yordamida ham changlanadi. Bunday changlanish gidro-
filiya, o‘simliklar esa gidrofil o‘simliklar deyiladi. Bunga elodiya va ryaska kabi 
o‘simliklar kiradi.