Toshkent davlat agrar umversiteti qalandarov muxitdin maxmudovich

S AKKIZIN CHI BO‘LIM
XIV bob. Istirohat bog‘lari va xiyobonlarni
ko‘kalamzorlashtirish
Qadimiy va yirik sanoat ishlab chiqarish shaharlarida ko‘ka- 
lamzor hududlar barpo qilish juda katta iqtisodiy va ekologik 
ahamiyatga egadir. Chunki shahar sharoitida aholi zich bo‘lgan- 
ligi, katta hajmda avtomashinalar harakati mavjud bo‘lganligi va 
yirik sanoat ishlab chiqarish komplekslari ko‘p bo‘lganligidan 
havo tarkibini toza saqlash tirik mavjudot uchun kislorod 
zaxirasi mo‘l bo‘lishida yashil o‘simlik dunyosining o‘rni 
beqiyosdir. Shuning uchun ham bugungi kunda mamlakatimiz- 
ning yirik shaharlarida ko‘kalamzorlashtirishning dunyo 
uslublariga mos keladigan o‘ta manzarali ko‘rinishdagi 
madaniyat va istirohat bog‘lari, xiyobonlar, sayilgohlar, dam 
olish oromgohlari tashkil etilmoqda. Shahar sharoitida barpo 
cliladigan ushbu yashil hududlar qurilishi bo‘yicha o‘zining har 
xil uslublariga egadir. Masalan, yirik shaharlarda istirohat 
bog‘lari odamlar gavjum bo‘lgan hududlarda, iloji boricha, suv 
manbalari yaqinroq boigan va transport qatnovi o‘ng‘ay 
bo‘lgan hududlarda tashkil etiladi.
Istirohat bog‘lari yirik yashil massivlar bo‘lib,ularda xalqi- 
mi/ning ishdan bo‘sh vaqtlarida, yoshlarimizning o‘qish va 
ishdan bo‘sh vaqtlarida bayramlar va bayramoldi konsertlar, har 
xil ko‘ngilochar o‘yinlar o‘tkazishlarida, sport bayramlari, gullar 
va 
qushlar bayramlarini 
o‘tkazishlarida 
asosiy manzil 
hisoblanadi. Istirohat bogiarida bugungi kunda har xil 
inshootlar, gazeta-jumallar xarid qilinadigan matbuot xizmati 
joylari, har xil ko‘rgazmalar, attraksionlar o‘tkazish joylari, 
yozgi kino-konsertlar namoyish qilish amfiteatrlari, shaxmat- 
Khashka musobaqalari o‘tkazish joylari, yengil tamaddi qilish va 
muzqaymoqlar xarid qilish joylari tashkil etiladi.
189

---

14.1-rasm. Ko‘kalamzorlashtirishda manzarali butasimon 
magnoliya sulanjadan foydalanish.
Shuning uchun ham odamlar gavjum bunday joylarda har xi 
yaproq va nina bargli daraxt, buta va gul turlaridan ajoyil 
ko‘iinishdagi yashil burchaklar, gilamli ko‘rinishdagi gulzorla 
va klumbalar tashkil etiladi.
Istirohat bog‘larining hududi quyidagi asosiy uchastkalarg: 
ajratiladi:
- yashil o‘simlik dunyosi uchun-75-78% yer maydoni;
- xiyobonlar va yo ‘ laklar uchun-10-14% yer maydoni;
- asosiy maydonchalar uchun-8% yer maydoni;
- imoratlar va inshootlar uchun -3% yer maydonlai 
ajratiladi.
Istirohat bog‘larini ко‘kaiamzorlashtirishda muntazam, pey 
zajli va aralash usullarda yashil o‘simliklar joylashtirilil 
boriladi. Bugungi kunda mamlakatimiz poytaxti - Toshken 
shahrida 
ko‘kalamzorlashtirishning 
zamonaviy 
yaratilis]
190

---

uslubida va arxitektura landshaft me’morchiligining nafis 
uslubidagi istirohat bog‘lari, binolar va inshootlar qurilib 
xalqimiz ixtiyoriga topshirilmoqda.
14.2-rasm. Zamonaviy binolar atrofini ko‘kalamzorlashtirish.
Istirohat bog‘lari xalqqa xizmat qilish maqsadi bo‘yicha 
i|uyidagi uchastkalarga bo‘linadi:
a) tomosha tadbirlarini o‘tkazish hududi (attraksionlar, 
yozgi kino-konsertlar, gullar, qushlar bayramlari) uchun isti- 
roliat bog‘ining umumiy yer maydonidan 8% hudud ajratiladi;
b) madaniy dam olish o‘yin-kulgilar uchun(estrada va raqs 
tushish) 8% hudud ajratiladi;
v) fizkultura va sport o‘yinlari uchun-15%;
g) bolalaming dam olishlari uchun-5%;
d) kattalaming dam olishlari uchun-60%;
c) xo‘jalikda foydalanish uchun istirohat bog‘ining umumiy 
yer maydonidan 4% ajratiladi.
Skverlar ko‘kalamzorlashtirilgan maydonlar bo‘lib, qisqa 
vuqt dam olish uchun xizmat qiladi.Ular yo‘llaming kesishgan 
joylarida, temir yo‘l va avtomobil yo‘llari bekatlari atrofida 
Uinhkil etiladi. Uning maydoni 0,25ga dan lga gacha, ba’zan, 
hallo, 10 gektargacha, ko‘pincha, l-2ga dan iborat bo‘ladi.
191

---

14.3-rasm. Shahar sharoitidagi dam olish xiyobonlari.