Toshkent axborot texnologiyalari universiteti “Tarmoq havfsizligi”

SSL protokoli
SSL protokoli Netscape Communication kompaniyasi tomonidan mijoz-server ilovalarida axborotni ximoyalangan almashishni amalga oshi­rish uchun ishlab chiqilgan. Xozirda SSL protokoli OSI modelining seans satxida ishlovchi ximoyalangan kanal protokoli sifatida ishlatiladi. Bu protokol axborot almashish xavfsizligini taʼminlashda axborotni ximoyalashning kriptografik usullaridan foydalanadi.
SSL protokoli tarmoqning ikkita abonenti orasida ximoyalangan kanal qurishning barcha funktsiyalarini jumladan, ularni autentifikatsiyalash, uzatiluvchi maʼlumotlarning konfidentsialligini va yaxlitligini taʼminlash funktsiyalari­ni bajaradi. Аsimmetrik va simmetrik kriptotizimlardan kompleks foydalanish texnologiyasi SSL protokolining yadrosi xisoblanadi.
SSLda ikkala tomonning oʼzaro autentifikatsiyalash foydalanuvchilarning (mijoz va server) maxsus sertifikatsiya markazlarining raqamli imzosi bilan tasdiqlangan ochiq kalitlarining raqamli sertifikatlari bilan almashish orqali bajariladi.
SSL protokoli xamma kabul kilgan X.509 standartlarga mos keluvchi sertifikatlarni, xamda sertifkatlarni berishda va xaqiqiyligini tekshirishda ishlatiluvchi PKI ochik kalitlari infratuzilmalarining standartini madadlaydi.

Аsimmetrik shifrlash algoritmlari sifatida RSA, hamda Diffi-Xellman algoritmlari ishlatiladi. Simmetrik shifrlash algoritmlari sifatida esa RS2, RS4, DES hamda Triple DES algoritmlari ishlatiladi. Xesh funktsiyalarini hisoblashda MD5 va SHA-1 standartlari ishlatilishi mumkin. SSL protokolining 3.0 versiyasida kriptografik algoritmlari toʼplami kengaytiriluvchi hisoblanadi.

SSL protokoliga muvofik kriptohimoyalangan tunnellar virtual tarmoqning oxirgi nuqtalari orasida yaratiladi. Xar bir himoyalangan tunnelni boshlab beruvchilari-tunnel oxirgi nuqtalaridagi kompьyuterlarda ishlovchi mijoz va server.

Protokollarining kamchiligi
SSL va TLS protokollarining kamchiligi - oʼzlarining xabarlarini tashishda tarmoq satxidagi faqat bitta - IP-protokolidan foydalanishlari va, demak, faqat IP-tarmoqlarda ishlay olishlari. Undan tashqari, SSL/TLSning amalda qoʼllanishi tatbiqiy protokollar uchun toʼla shaffof emas.
SSLning yana bir salbiy tomoni shunday iboratki, agar mijoz va server ulanishni uzsalar, ular uni maʼlumotlarning minimal xajmini almashish yoʼli bilan tiklashlari va Session ID ning eski parametrlaridan foydalanishlari mumkin.
Niyati buzuq odam oldingi sessiyalardan birini obroʼsizlantirib uni tiklash muolajasini server bilan oʼtkazishi mumkin. Natijada bu sessiyada uzatiladigan keyingi barcha maʼlumotlar obroʼsizlantiriladi.

SSH protokoli

• 
  SSH (ing. Secure Shell - “xavfsiz qobiq” [1]) - bu operatsion tizimni masofadan boshqarish va TCP ulanishlarini tunnel qilish (masalan, fayllarni uzatish) imkonini beruvchi dastur darajasidagi tarmoq protokoli. Funktsionalligi bo'yicha Telnet va rlogin protokollariga o'xshash, lekin ulardan farqli o'laroq, u barcha trafikni, shu jumladan uzatilgan parollarni shifrlaydi. SSH turli xil shifrlash algoritmlarini tanlash imkonini beradi. Ko'pgina tarmoq operatsion tizimlari uchun SSH mijozlari va SSH serverlari mavjud.
  
• 
  SSH deyarli har qanday boshqa tarmoq protokolini xavfsiz muhitda xavfsiz uzatish imkonini beradi. Shunday qilib, buyruq qobig'i orqali kompyuterda nafaqat masofadan turib ishlash, balki audio oqim yoki videoni shifrlangan kanal orqali (masalan, veb-kameradan) uzatish mumkin [2]. SSH shuningdek, keyingi shifrlash uchun uzatilgan ma'lumotlarni siqishdan foydalanishi mumkin, bu, masalan, X Window System mijozlarini masofadan ishga tushirish uchun qulay.
  

• 
  Aksariyat xosting provayderlari mijozlarga o'zlarining uy katalogiga SSH kirishini haq evaziga taqdim etadilar. Bu buyruq satrida ishlash uchun ham, dasturlarni (jumladan, grafik ilovalarni ham) masofadan ishga tushirish uchun qulay bo'lishi mumkin.
  
• 
  SSH - bu amaliy qatlam protokoli. SSH serveri odatda 22-sonli TCP portidagi ulanishlarni tinglaydi. SSH-2 protokoli spetsifikatsiyasi RFC 4251da mavjud. SSH serverni autentifikatsiya qilish uchun RSA yoki DSA raqamli imzo algoritmlariga asoslangan tomonlarni autentifikatsiya qilish protokolidan foydalanadi, lekin parolni autentifikatsiya qilishga ham ruxsat beriladi. (Telnet-ning orqaga mos keladigan rejimi) va hatto xost IP-manzillari (rlogin-ning orqaga mos keladigan rejimi).
  

• 
  1. Parolni autentifikatsiya qilish eng keng tarqalgan. https kabi, har bir ulanish trafikni shifrlash uchun umumiy maxfiy kalitni yaratadi.
  
• 
  2. Kalit juftligi orqali autentifikatsiya qilinganda, ma'lum bir foydalanuvchi uchun ochiq va shaxsiy kalitlar juftligi oldindan yaratiladi. Siz ulanmoqchi bo'lgan mashinada shaxsiy kalit, masofaviy qurilmada esa ochiq kalit saqlanadi. Ushbu fayllar autentifikatsiya vaqtida uzatilmaydi, tizim faqat ochiq kalit egasi shaxsiy kalitga ham ega ekanligini tekshiradi. Ushbu yondashuv bilan, qoida tariqasida, OTdagi ma'lum bir foydalanuvchi nomidan avtomatik kirish sozlangan.
  
• 
  3. IP-manzil bo'yicha autentifikatsiya xavfsiz emas, bu xususiyat ko'pincha o'chirib qo'yilgan.
  
• 
  Protokolning birinchi versiyasi SSH-1 1995 yilda Xelsinki texnologiya universiteti (Finlyandiya) tadqiqotchisi Tatu Ulyonen tomonidan ishlab chiqilgan. SSH-1 rlogin, telnet va rsh protokollariga qaraganda ko'proq shaxsiy bo'lishi uchun yozilgan. 1996 yilda SSH-1 bilan mos kelmaydigan SSH-2 protokolining xavfsizroq versiyasi ishlab chiqildi. Protokol yanada mashhurlikka erishdi va 2000 yilga kelib uning ikki millionga yaqin foydalanuvchisi bor edi. Hozirgi vaqtda "SSH" atamasi odatda SSH-2 ga ishora qiladi, chunki protokolning birinchi versiyasi muhim kamchiliklar tufayli hozir deyarli ishlatilmaydi.
  

• 
  2006 yilda protokol IETF ishchi guruhi tomonidan Internet standarti sifatida tasdiqlangan.
  
• 
  SSH ning ikkita ilovasi keng tarqalgan: xususiy tijorat va bepul. Bepul dastur OpenSSH deb ataladi. 2006 yilga kelib, Internetdagi kompyuterlarning 80% OpenSSH dan foydalanar edi. Xususiy dastur Tectia[3] ning 100 ga tegishli sho'ba korxonasi bo'lgan SSH Communications Security tomonidan ishlab chiqilmoqda va notijorat maqsadlarda foydalanish uchun bepul. Ushbu ilovalar deyarli bir xil ko'rsatmalar to'plamini o'z ichiga oladi.
  
• 
  SSH-1 protokoli, telnet protokolidan farqli o'laroq, trafikni tinglash hujumlariga ("sniffing") chidamli, ammo o'rtadagi odam hujumlariga chidamli emas. SSH-2 protokoli o'rtada qo'shilish orqali hujumlarga ham chidamli (inglizcha seansni o'g'irlash), chunki allaqachon o'rnatilgan sessiyaga qo'shilish yoki uni ushlab turish mumkin emas.
  
• 
  O'rtadagi odam hujumlarining oldini olish uchun, kaliti hali mijozga ma'lum bo'lmagan xostga ulanishda, mijoz dasturi foydalanuvchiga "kalitni quyish" ni ko'rsatadi.