Toshkent axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali kompyuter injiniringi fakulteti kompyuter tizimlari kafedrasi

SCADA тизимлар ўз ичига қуйдагиларни олади:
- Тизимда иштирок этаѐтган қурилмалар драйверлари;
- информацияларни алмашинувини таъминловчи серверлар;
- Реал вақт тизимлари – технологик жараѐндаги информация алмашинуви, қайта ишлашини ташкил этувчи;
- Компьютер ва инсон ўртасидаги алоқани ташкил этувчи интерфейс – у ѐрдамида инсон тех жараѐнни назорат қилади, керак бўлса бошқаради;
- Программа – редактор, у ѐрдамида инсон-компьютер интерфеси яратилади;
- Логик бошқариш тизими - амалий программаларни бажарилишини ташкил этувчи;
- Реал вақт маълумотлар баъзаси – программа, бораѐтган жараѐн тарихини реал вақтларда сақловчи;
- Авария ва авария олди хабарларини бошқариш тизими – программа, технологик ходисаларни автоматик бошқаришда авария холатларини аниқловчи, қайсики авария холатларида огохлантириш тизимини юритовчи;
- Хисоботларни шакллантирувчи программалар – фойдаланувчи учун технологик жараѐнни бориши тўғрисида хисоботларни тайѐрлаш;
- Ташқий интерфеслар – бошқа SCADA тизимлар ва операцион тизимлар билан информациа алмашини ташкил этувчи.

SCADA тизимлар асосида реал вақт тизимларида жараѐнларни бошқариш ташкил этилади. Бошқариш тизимларида қуйдаги қурилмалар қатнашади:

- Бошқариш қурилмаси;
- Бошқариш механизими;
- Бошқариш объекти;
- Датчик.
Бу қурилмаларни бирортаси тизимда иштирок этмаса бошқариш тизими бўлмайди. SCADA бошқариш қурилмасига ўрнатилади. У дастурдан иборат бўлиб, юқорида кўрсатиб ўтилганидек, тизим интрументал пакети ѐрдамида бошқариш алгоритми ташкил этилиб аниқ жараѐн учун бошқариш тизими ташкил этилади. Ташкил этилган тизим реал вақтда иш олиб борувчи SCADA таркибига кирувчи программа асосида фолият юритади. Технологик жараѐнларни автоматик бошқариш тизимларини ташкил этишни икки варианти қўлланилади.
Биринчи варанта асосий бокарувчи сифатида компьютер иштирок этади. Компьютер датчиклардан бошқарилувчи объектдан келган информацияларни АРЎҚ лар орқали қабул қилади, информацияларни реал вақтларда қайта ишлаб зарурий командани РАЎҚ лар орқали бажарувчи механизмга юборади.