Toshkent axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali kompyuter injiniringi fakulteti kompyuter tizimlari kafedrasi

DOS операцион тизими тўхталиш(преривания) кодлари
20h: Программани тугатиш.
21h: DOS Сервиси
25h/26h: дискга абсолют ѐзиш/ўқиш
27h: резидент дастурлардан ташқари тухтатиш
28h: DOS Квант вақти
2eh: DOS командасини бажариш
2fh: Мультиплекс тўхталиш.
Технологик жараѐнларин бошқариш тизимларини ташкил этишда хам реал вақтни эътиборга олиш шарт. Бирор бир технологик жараѐнни бошқариш учун ундан олинаетган информация такти жараѐндаги бўлаетган ўзгаришлар вақтидан катта бўлиши шарт. Акс холда жараѐнни автоматик бошқариш тизимини ташкил этиб бўлмайди. Масалан оддий ѐкилги қуйиш тизимини олайлик. Ёкилгини куйиш давомида доимо уни хажмини ўлчаб бориш зарур. Агар ўлчаш тезлиги ѐкилгини қуйиш тезлигидан кичик бўлса бу тизимни ишлатиш маънога эга бўлмайди. Қуйиш порциялари оралик вақтидан ўлчаш вақт оралиги бир неча маротаба кичик бўлиши шарт.

Информацион автоматик бошқариш тизимларида real time processing термини кенг қулланилади. Агар ташкил этилаетган тизимда информация алмашинуви, қайта ишлаш вақти жараѐнни бориш вақтидан катта бўлса бу тизимлар отказ беради. Яъний тўғри натижага эришиб бўлмайди.
on-line термини баъзи холларда реал вақт тизимига мос келади. Лѐкин баъзи холларда бу термин реал вақтга мос келмайди. Масалан on-line тизимида билет сотиб олиш, омборхонадаги моллар тўғрисида информация олиш ѐки маълумот қўшиш. Бу холларда жараѐнни бажарилишида вақт мухим ахамиятни касб этмайди. Чунки информацияни олиш ѐки узатиш кечикса хам жараѐн бузилмасдан давом этаверади. Фақат ўзгарган маълумотни олиш, ѐки информацияни кечроқ киртилиши мумкин. Лѐкин натижага эришилади.
Реал вақт тушинчаси тез борадиган жараѐнлар учун қўлланилади. Масалан самалетларни учишидаги автопилот тизими реал вақт тизимларига мисол бўла олади. Бу жараѐнда информация алмашинуви реал вақтларда бўлиши шарт. Агар тизим отказ берса автопилотни ишлатиб бўлмайди. Автопилот тизимида олдиндан киритиб қўйилган траектория буйича алгоритмлар асосида самолет харакатини автоматик ташкил этилади.
Самолет борт компьютери ташкий датчиклардан информация олиб, олинган реал траекторияни хотирадаги траекторияга солиштиради ва оғишлар кузатилса зарурий бошқариш сигналларини ишлаб чиқиб самолетни бошқариш тизимига таъсир курсатиб самолетни белгилаб қўйилган траекторияга йуналтиради. Агар тизим реал вақтларда фаолият олиб бормаса автопилот тизими маънога эга бўлмай қолади.

Расм 11.Автопилот қурилмаси.
Хозирга келиб автопилот тизимларини автомобилларга хам ўрнатиш масаласи хал этилмоқда. Бу тизимлар юқорида кўриб ўтганимиздек реал вақт тизимларига киради.