Toshkent axborot texnologiyalari universiteti компьютер тармоқлари fanidan Yakuny nazorat ishi Variyant-46

3. Tarmoqni boshqarishda qullanadigan assosiy protokollar, DNS hamda ICMP va SNMP larni ishlash prinsipti tushindiring ?

Boshqarish  tizimlarida  funksiyalarning  namunaviy  guruxlarini  ajratish  va  bu funksiyalarni  satxlarga  bo’lish,  boshqaruv  tizimi  qanday  shaklda  tuzilgan,  qanday  elementlardan  tuzilgan  va  amaliyotda  bu  elementlar  qanday  arxitekturaviybog’lanishlari  qo’llanadi  degan  savolga  javob  bermaydi.  Menejer  –  agent  sxemasi. Tarmoqni  boshqarish  istalgan  tizimi  asosida  agentni  menejer  bilan  o’zaro  harakat  (muloqat)  elementar  sxemasi  yotadi.  Bunday  sxema  asosida  amalda  ko’p  sonli agentlar  va  turli  xildagi  menejerli  istalgan  murakkablikdagi  tizimlar  tuzilishi  mumkin.  Agent  boshqariladigan  resurs  va  menejer  -  asosiy  boshqaruvchi  dastur orasidagi  vositachidir.  Bitta  menejer  turli  real  resurslarni  boshqarishi  uchun  boshqariladigan  resursning  ma’lum  bir  modeli  yaratiladi,  model  resursning  nazorat va  boshqarishga  zarur  bo’lgan  harakteristikalarini  aks  ettiradi.  Masalan,  marshrutizator  modeli  odatda  portlar  soni,  ularning  turlari,  marshrutizatsiyalash jadvali,  portlardan  o’tgan  kanal,  tarmoq  va  transport  satxlaridagi  kadrlar  va  paketlar  soni kabi harakteristikalarini  o’z ichiga oladi .  Menejer  agentdan  faqat  resursning  modelida  tavsiflangan    ma’lumotlarni 

oladi.  Agent  ma’lum  bir  ekran  sifatida  bo’lib,  menejerni  resurslarni  amalga oshirilish  detallari  xaqidagi  keraksiz  axborotlardan  xolos  qiladi.  Agent  menejerga  qayta  ishlangan  va  normallashtirilgan  shaklda  taqdim  etilgan  axborotni  etkazib beradi.  Bu  axborot  asosida  menejer  boshqarish  bo’yicha  qaror  qabul  qiladi, 

shuningdek 

boshqariladigan 

resurs 

xolati 

xaqida 

ma’lumotlarni  yanada 

umumlashtirishni  bajaradi,  masalan, port yuklamasini  vaqtga bog’liqligini  tuzadi.  Obektdan  zaruriy  ma’lumotlarni  olish  uchun,  shuningdek  unga  boshqaruvchi  ta’sirlarni  berish  uchun  agent  real  resurs  bilan  ayrim  nostandart  usul  bilan harakatda  (muloqatda)  bo’ladi.  Agar  agentlar  kommunikatsion  uskunalar  ichiga  joylashtirilsa,  qurilmaning  ichki  uzellarini  agent  bilan  o’zaro  nuqtalari  va  harakat usullari  mavjud  bo’lishi  nazarda  tutiladi.  Menejer  va  agent  boshqaruv  resursining  bir  xil  modellariga  ega  bo’lishlari  kerak,  aks  xolda  ular  bir  birlarini tushunmasliklari  mumkin.  Lekin  bu  modellardan  agent  va  menejer  foydalanishida  sezilar  farq  mavjuddir.  Agent  boshqariladigan  resurs  modelini  mazkur  resursning joriy  qiymatlari  bilan  to’ldiradi,  shu  munosabat  bilan  agent  modelini  boshqaruvchi  axborotning  ma’lumotlar  bazasi  (Management  Information  Base  -  MIB)  deb atashadi.  Menejer  modeldan,  resurs  nima  bilan  harakterlanadi,  qanday  harakteristikalarni  so’rab  olish  mumkin  va  qanday  parametrlarni  boshqarishi mumkin  ekanligi  to’g’risida  bilishi  uchun  foydalanadi.  Menejer  agentlar  bilan  standart  protokol  bo’yicha  muloqatda  bo’ladi.  Bu  protokol  menejerga  MIB bazasida  saqlanayotgan  parametrlar  qiymatlarini  so’rab  bilish,  shuningdek  agentga  qurilmani  boshqarish  uchun  asos  bo’ladigan  boshqarish  axborotini  uzatish imkonini  berishi  kerak.  Boshqarishning  inband  boshqaruvi,  ya’ni  foydalanuvchi  ma’lumotlarining  uzatish  kanali  bo’yicha  boshqarish,  va  out-of-band  boshqaruvi, ya’ni  foydalanuvchi  ma’lumotlari  uzatilayotgan  kanaldan  tashqari  boshqarish  turlari  mavjud.  Masalan,  agar  menejer  agent  bilan  marshrutizatorga  ichki o’rnatilgan  SNMP  protokoli  bo’yicha,  ayni  paytda  foydalanuvchi  ma’lumotlari 

uzatilayotgan  lokal  tarmoq  orqali  muloqatda  bo’lsa,  bu  boshqarish  inband boshqaruvi  bo’ladi.  Agarda  menejer  chastotaviy  zichlashtirish  texnologiyasi  FDM  bo’yicha  ishlayotgan  birlamchi  tarmoq  kommutatorini,  agent  ulangan  X.25  aloxida tarmoq  yordamida  nazorat  qilayotgan  bo’lsa,  bu  boshqarish  out-of-band  boshqaruvi bo’ladi .  Tarmoq  ishlayotgan  kanal  bo’yicha  boshqarish  nisbatan  tejamliroqdir,  chunki  bunda  boshqarish  ma’lumotlarini  uzatish  aloxida  infrastrukturasini  yaratish talab  qilinmaydi.  Lekin  out-of-band  usuli  nisbatan  ishonchliroqdir,  chunki  bu  usul  tarmoqning  ayrim  elementlari  ishdan  chiqqan  xolda  va  asosiy  kanallar  bo’yicha uskunalrga  etishish  mumkin  bo’lmay  qolganda  xam,  tarmoqni  boshqarish  imkoniyati  saqlanib  qoladi.  Ko’p  satxli  boshqarish  tizimi  TMN  standarti  o’z nomida  Network  so’ziga  ega,  bu  umumiy  xolda  out-ofband  rejimini  ta’minlovchi  alohida  boshqarish tarmog’i yaratilishiga  urg’u beradi.  Odatda  menejer  bir  nechta  agentlar  bilan  ishlaydi,  ulardan  olingan  ma’lumotlarni  qayta  ishlaydi  va  ularga  boshqarish  ta’sirlarini  chiqaradi.  Agentlar boshqarish  qurilmalariga  ichki  kiritilishi  mumkin,  shuningdek  biron-bir  interfeys  bo’yicha  boshqariladigan  uskuna  bilan  bog’langan  xolda,  aloxidakompyuterlarda ishlashi  mumkin.  Menejer  odatda  aloxida  kompyuterda  ishlaydi,  u  shuningdek  operator  yoki  tizim  ma’muriyati  uchun  boshqarish  konsoli rolini bajaradi. Menejeragent  modeli  ommaviylashgan  boshqarish  standartlari  negizida  yotadi,  masala,  SNMP  protokoli  asosidagi  Internet  standartlari  va  CMIP  protokoli  asosidagi ISO/OSI boshqarish standartlari shular jumlasidandir.   

Har qanday tizimning asosiy kompyuteri siz ishlayotgan narsadir. Biroq, bu mashina va lan routerdan tashqari, nom serveri (DNS tizimi, RFC) muhim rol o'ynaydi-4032, -4034, -4035, -2137, -2052, -2136, -1996, -1918, -1793, -1712-13, -1706, -1664, -1611-12, -1536-37, -1401, -1383, -1183, -1101, -1034-35,..., -7719).Ism-server-tarmoq va kompyuterlarning ramziy nomlarini IP-manzillari bilan birga saqlaydigan taqsimlangan ma'lumotlar bazasini boshqarish dasturi. Ushbu muammoni hal qiladigan eng keng tarqalgan dasturiy mahsulot BIND (Berkrley Internet nomi domeni). Ba'zan bu maqsad uchun maxsus mashina ajratiladi. DNS vazifasi-belgilar nomini IP-manzilga aylantirish va aksincha, Internet tugunlarining soni chidamli ravishda o'sib borayotgan sharoitda oddiy emas. Ierarxik nom tizimi (DNS) bu muammoni hal qilishni osonlashtiradi. Mahalliy va uzoq DNS serverlari bilan foydalanuvchi dasturining o'zaro ta'siri quyidagi rasmda ko'rsatilgan. Mil va .gov bo'limlari faqat Amerika tarmoqlariga tegishli (masalan, manzilning boshqa uchta ramziy bo'limlari .edu, tez-tez, lekin har doim emas, Amerika universitetlari va boshqa ta'lim muassasalariga tegishli). Nomlarning tuzilishi, odatda, ushbu tashkilotdagi tarmoq me'morchiligi emas, balki tarmoq yoki kompyuterga tegishli bo'lgan tashkilotning tuzilishini aks ettiradi. Shunday qilib, ism itep.ru -bu domen nomi itepnet (nazariy va eksperimental fizika instituti, Moskva). cl.itep.ru - mvax nomi-itef Klaster, vxitep.itep.ru - vax nomi-Klaster va suncom.itep.ru -xuddi shu tarmoqdagi Sun kompyuterlaridan birining nomi. Nomi bilan, odatda, u tarmoq nomi, router yoki muayyan kompyuter yoki yo'qligini aniqlash mumkin emas. Belgilar nomlarini yozish uchun faqat lotin alifbosi ishlatiladi.

Internet DNS nomlari ierarxiyasi (I-birinchi darajali domen; II-ikkinchi darajali) Har bir tugun (rasmdagi to'rtburchak) 63 belgigacha bo'lgan nomga mos keladi. Faqat eng yuqori, ildiz tugunining nomi yo'q. Tugun nomini yozganda kichik va katta belgilar tengdir. Tugash nuqtasi bo'lgan domen nomi mutlaq yoki to'liq domen nomi deb ataladi (masalan, itep.ru.). ba'zi mamlakatlarda com/edu/Orgga o'xshash nomlar tuzilishi yaratilgan. Shunday qilib, Angliyada manzillarni topishingiz mumkin .ac.uk ilmiy muassasalar uchun va .co.uk -tijorat uchun. Agar domen nomi nuqta belgisi bilan to'ldirilmagan bo'lsa, DNS uni to'ldirishga urinishi mumkin, masalan, ns nomi aylantirilishi mumkin ns.itep.ru. yuqoridagi diagrammada, uchta yuqori darajadagi har bir ob'ekt, ismni IP-manzilga aylantirish vazifasini hal qilishda bir-biri bilan o'zaro ta'sir qilishi mumkin bo'lgan nom serverlari bilan mos keladi. Har qanday nom serverida .com,. edu,. ru, va hokazo server manzillari mavjud bo'lgan sxemani yaratish mumkin. va agar kerak bo'lsa, u erda so'rov yuborishi mumkin. Serverlarning haqiqiy sxemasi mukammal va nozik emas-serverlar mavjud nsf.gov. oakland.edu va hokazo, qaysi bevosita asosiy nomi server bilan bog'liq. DNS daraxtining ildiz tugunlari (ildiz server tizimi) afsonalar bilan qoplangan. Har bir server faqat nom daraxtining bir qismini o'z ichiga oladi. Ushbu qism server mas'uliyat zonasi deb ataladi. Zona guruchda ko'rsatilgan nomlarning pastki qismining bir qismidir. DNS-server zonaning bir qismi uchun javobgarlikni boshqa serverlarga topshirishi mumkin. Zonada yangi kompyuter yoki subdomain paydo bo'lganda, zonaning ma'muri uning nomi va IP manzillarini server ma'lumotlar bazasiga yozadi. Zonaning ma'muri ma'lum bir hudud uchun DNS nom serverlarining qaysi biri asosiy ekanligini aniqlaydi. Ikkilamchi serverlar soni cheklanmagan. Birlamchi va ikkilamchi serverlar mustaqil bo'lishi va turli xil kompyuterlarda ishlashi kerak, shuning uchun serverlardan birining buzilishi butun tizimni buzmaydi. Birlamchi ism-server va ikkilamchi o'rtasidagi farq shundaki, asosiy ma'lumotlar mintaqadagi ma'lumotlarni diskdagi fayllardan yuklab oladi va ikkilamchi uni asosiy qismdan oladi. Administrator asosiy serverning tegishli fayllariga har qanday o'zgarishlarni amalga oshiradi va ikkilamchi serverlar ushbu ma'lumotni vaqti-vaqti bilan (har 3 soatda) asosiy serverni talab qiladi. Birlamchi ma'lumotdan ikkilamchi nom serverlariga uzatish zonal almashinuv deb ataladi. Agar so'ralmagan ma'lumotga ega bo'lmasa, server qanday harakat qiladi? Ildiz serverlari bilan muloqot qilish kerak. Bunday serverlar taxminan o'nga yaqin va ularning IP-manzillari konfiguratsiya fayllarida bo'lishi kerak. 2010-yilda faol hackerlar tomonidan kutib olindi, deb rus-tilida domen .RF, bor edi, va bir oz keyinroq hackerlar ishini yanada osonlashtiradi qaysi har qanday, umuman, birinchi darajali domen ehtimoli haqida e'lon qilindi. Ildiz serverlari ro'yxatini quyidagi manzillardan olishingiz mumkin . Ildiz serverlari barcha ikkinchi darajali domen serverlarining nomlari va manzillari haqida ma'lumot saqlaydi. Ikki turdagi so'rovlar mavjud: rekursiv va iterativ. Birinchi turdagi mijoz IP-manzilini, ikkinchisi esa manzilni bildiradigan server manzilini olishni o'z ichiga oladi. Birinchi tur sekinroq, lekin darhol IP-manzilni beradi, ikkinchisi esa yanada samarali - serveringizda nom serverlari manzillari haqida ma'lumot to'planadi. Ismlarni manzillarga tarjima qilish samaradorligini oshirishning bir usuli keshlash, ya'ni yaqinda tez-tez ishlatiladigan nom-manzil ramida saqlashdir. Kompyuter mijozi va nom serverlari o'rtasidagi almashish jarayonini ko'rib chiqish tizimning umuman ishlashini aniqlashi mumkin. UDP protokollarini yoki TCP protokollarini ishlatishdan oldin, dastur dastur dastur dastur dasturini yubormoqchi bo'lgan ob'ektning IP-manzilini bilishi kerak. Ushbu muammoni hal qilish uchun dastur mahalliy nom serveriga so'rov yuboradi. Unix tizimlarida gethostbyname va gethostbyaddr maxsus kutubxona protseduralari mavjud bo'lib, ular kompyuter nomi bilan IP-manzilni aniqlash imkonini beradi va aksincha. Bir so'rovda bir nechta savol bo'lishi mumkin. Agar server savollarga javob bera olmasa, u bu muammoni hal qila oladigan boshqa serverlarning manzillarini o'z ichiga olgan javob yuboradi. Quyidagi rasmda bunday xabarlarning formati (UDP yoki TCP, 53 porti transport sifatida ishlatiladi) ko'rsatilgan.


SNMP (англ  Simple Network Management Protocol  — oddiy tarmoqni boshqarish protokoli) — - TCP / UDP arxitekturasiga asoslangan ip-tarmoqlardagi qurilmalarni boshqarish uchun standart Internet protokoli. SNMP-ni qo'llab-quvvatlovchi qurilmalar orasida routerlar, kalitlar, serverlar, ish stantsiyalari, printerlar, modem stendlari va boshqalar mavjud. Protokol, odatda, administrator e'tiborini talab qiladigan shartlar uchun tarmoqqa ulangan qurilmalarni nazorat qilish uchun tarmoqni boshqarish tizimlarida qo'llaniladi. SNMP Internet-muhandislik kengashi (IETF) tomonidan TCP/IP komponenti sifatida aniqlanadi. Tarmoq boshqaruvi uchun standartlar to'plami, jumladan, dastur darajasi protokoli, ma'lumotlar bazasi sxemasi va ma'lumotlar bazasi majmui.