Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti Farg’ona filiali

K

A

S

B

I

Y

C

D

E

F

H

J

L

M

N

O

P

Q

R

T

Ushbu, k=6 va KASBIY kalit so`z uchun lotin alifbosi bo`yicha Tsezarning kalit so`zli shifrlash tizimi orqali ixtiyoriy xabarni shifrlash va deshifrlashni amalga oshirish mumkin.

1. 
   Xabarni shifrlash uchun xabar harflari almashtirish jadvalining birinchi satridan izlab topiladi va u shu harf ostidagi almashtirish jadvalining ikkinchi satridagi harf bilan almashtiriladi.
   

Masalan:

INFORMATIKA VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI MUTAXASSISLIGI

so`zni shifrlasak, quyidagi shifr so`zni olamiz:

SDZEJCUMSIU OU UQVEJEM MYQDEYEKSRUYUJS CNMUQULLSLYSKS

2. 
   Shifrlangan xabarni deshifrlash uchun shifrlangan xabar harflari almashtirish jadvalining ikkinchi satridan izlab topiladi va u shu harf ustidagi almashtirish jadvalining birinchi satridagi harf bilan almashtiriladi..
   

Masalan:

SDZEJCUMSIU OU UQVEJEM MYQDEYEKSRUYUJS CNMUQULLSLYSKS

shifrlangan so`zni deshifrlasak, quyidagi so`zni olamiz:

INFORMATIKA VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI MUTAXASSISLIGI

Tsezarning kalit so`zli shifrlash tizimi uchun kalit so`z sifatida tarkibida takrorlanuvchi harflari bo`lgan ixtiyoriy so`zni ham olish mumkin. Masalan kalit so`z BUGUNGI KUN TALABI va k=4 bo`lsin. eng avvalo kalit so`zni tahlil qilamiz va undagi navbatdagi takrorlanuvchi harfni hamda probelni tushirib qoldiramiz. Takrorlanuvchi harfni hamda probelni tushirib qoldirsak BUGNIKTAL harflardan

tashkil topgan kalit so`zga ega bo`lamiz. endi kalit so`z BUGNIKTAL va k=4 bo`lgan holda almashtirish jadvalini tuzamiz:

A

B

C

D

E

F

G

H

I

J

K

L

M

N

O

P

Q

R

S

T

U

V

W

X

Y

Z

W

X

Y

Z